Τα ντολμαδάκια της Μεγάλης Πέμπτης

Έθιμο παλιό, καθιερωμένο πιάτο!

Μνήμες παλιές, με κουζίνες πεντακάθαρες μα ακατάστατες… Καλοσιδερωμένα  τα κουρτινάκια στο παραθύρι, γυαλισμένα τα μπακίρια, κολλαρισμένες οι δαντέλες στα ράφια της πιατοθήκης και ασβεστωμένο το τζάκι που είχε τελειώσει πια και τη φετινή του αποστολή και δεν θα άναβε ξανά.

Το πόρτεγο καθαρό και στρωμένο, τα έπιπλα περασμένα με ένα πανί ποτισμένο με μια στάξη πετρέλαιο, τα τζάμια καθαρά κι αυτά με «οικολογικό» καθαριστικό, ρακή κι εφημερίδες παρακαλώ. Η θεία μου –από τις καλύτερες μοδίστρες του χωριού και αργότερα του Ηρακλείου- μέσα στον πανικό για τα τελευταία τελειώματα των πασχαλιάτικων ρούχων κι εγώ να αναμένω το μπουρμπουάρ από τις γαλαντόμες πελάτισσές της αφού με μένα τα έστελνε στα σπίτια τους.

Η  αυλή πεντακάθαρη και ολάνθιστη!  Ένα ολόκληρο παρτέρι με κάλλες, και οι γλάστρες φρεσκοβαμμένες να μυρίζουν λαδομπογιά,  γεμάτες με βιόλες διπλές και μονές, νεραγκούλες, μοσχομπίζελα, «στρατιωτάκια» (έτσι λέγαμε τις φρέζιες τότε). Από τις καλύτερες, από τις πιο λουλουδισμένες αυλές της γειτονιάς η αυλή της γιαγιάς μου.

Μέσα στον πανικό των ζυμωμάτων και του βαψίματος των αυγών, η γιαγιά μου έφτιαχνε απαραιτήτως και ντολμαδάκια τη Μεγάλη Πέμπτη. Με φρέσκα κληματόφυλλα από τη μεγάλη κληματαριά της αυλής αν το Πάσχα ήταν όψιμο, με συντηρημένα σε άλμη -δικής της παρασκευής- αν ήταν πρώιμο. Εποχική η κουζίνα μας, προσαρμοσμένη στα υλικά κάθε εποχής. Εδώ πρέπει να επισημάνω πως και οι δυο μου γιαγιάδες έφτιαχναν τα καλύτερα ντολμαδάκια του κόσμου μου! Ποτέ μου δεν τα πέτυχα όπως εκείνες…

Κι όλα αυτά λοιπόν, μετά την επιστροφή από την εκκλησία και το μεταλάβωμα! Πώς αντέχανε Θεέ μου! Χωρίς πλυντήρια, χωρίς ηλεκτρικές κουζίνες, χωρίς μίξερ, κι όμως όλα ήταν στη θέση τους και όπως πρέπει τέτοιες μέρες. Και η Μεγάλη Πέμπτη από τις πιο φορτωμένες. Είχε και το βράδυ τα 12 Ευαγγέλια, με την αδιαπραγμάτευτη ορθοστασία εκείνα τα χρόνια, κι όμως εκεί… Θυμάμαι ακόμη και κάποια χρόνια που ούτε νερό δεν είχαν στο εσωτερικό των σπιτιών, το κουβαλούσαν σε κανίστρες που περίμεναν να γεμίσουν οι γειτόνισσες από κοινοτικές βρύσες. Με τακτική σειρά! Και τη Μεγαλοβδομάδα ακόμη περισσότερες κανίστρες για τις αυξημένες ανάγκες των νοικοκυριών, ακόμη περισσότερες στρατιές στις βρύσες. Πόσες κουβέντες, πόσα νέα μαθαίνανε κι εκεί! Το facebook της εποχής!

Οι μνήμες της Μεγάλης Πέμπτης, περιλαμβάνουν την εικόνα της γιαγιάς μου με άσπρη ποδιά, πεντακάθαρη, με μια τεράστια λεκάνη μπροστά της γεμάτη με το υλικό της γέμισης και μια μικρότερη με τα ζεματισμένα φύλλα. Στο χείλος της λεκάνης της γέμισης ήταν αραδιασμένα ένα ένα τα φυλλαράκια που θα τύλιγε. Στη γέμιση απαραίτητη η αγκινάρα και οι άφθονες αρωματικές πρασινάδες! Να χάνεται το ρύζι στα πράσινα. Να ανακατεύεται ο αβάρσαμος με το μαϊντανό και το αλατοπίπερο και να σε τρελαίνει η μυρωδιά τους μετά την αλάδωτη νηστεία της Μεγάλης Τετάρτης. Να σε βάζει να βουτάς το δακτυλάκι σου στο ζουμί του μείγματος για να της πεις αν είναι “καλό στ’ αλάτι”!  Τι ήξερα τώρα εγώ, ένας Θεός ξέρει! Πεντανόστιμο μου φαινόταν πάντα!

Το υπόλοιπο από το τεράστιο για τα μάτια μου τραπέζι της κουζίνας είχε αυγά στολισμένα με λουλούδια και φύλλα μαϊντανού έτοιμα για να βαφτούν μετά που θα είχε «στέσει» το τσικάλι με τους ντολμάδες στο πετρογκάζ. Ναι, είχε αντικαταστήσει τη γκαζιέρα με πετρογκάζ τα χρόνια που θυμάμαι. Μόνο αμυδρά την έχω στη μνήμη μου τη γκαζιέρα. Και το ζόρι της γιαγιάς να μη την πλησιάζουμε.

Τα τσουρεκάκια και τα γαλατερά με τα αυγοκούλουρά μας ήταν ήδη έτοιμα από τη Μεγάλη Τετάρτη και τα καλιτσούνια θα φτιαχνόταν το Μεγάλο Σάββατο. Ετούτη η γιαγιά μου έφτιαχνε «της στιγμής», τα καστρινά λυχναράκια, η άλλη η νεαπολιώτισσα-μαλεβυζιώτισσα έφτιαχνε τα ανεβατά. Το κάθε είδος με τη χάρη του.  Η Μεγάλη Παρασκευή ήταν για τις εκκλησίες. Καμία μα καμία δουλειά! Κι όσα ζάλα (βήματα) κάναμε να πάμε στα ξωκλήσια, τόσοι Άγιοι μας προστάτευαν έλεγε η γιαγιά μου. Αυτό το κρατάμε ακόμη. Έστω με το αυτοκίνητο (ε, ας κάνουμε αναγωγή των ζάλων σε χιλιόμετρα 😉 )…

Θα μου πείτε, μεγαλοβδομαδιάτικα με τόσες δουλειές το έθιμο επιβάλλει ντολμαδάκια; Ναι! Όσο θυμάμαι τον εαυτό μου ντολμαδάκια είχαμε τη Μεγάλη Πέμπτη στο σπίτι τα περισσότερα χρόνια και πιο σπάνια αγκιναροκούκια (πιο συχνά τη Μεγάλη Τρίτη τα φτιάχναμε αυτά). Τη Μεγάλη Πέμπτη δεν επιβάλλεται αποχή από το ελαιόλαδο και τα φαγητά αυτά είναι τα πιο συνηθισμένα. Υλικά εποχής, η Άνοιξη στο πιάτο μας!

Τα ντολμαδάκια της Μεγάλης Πέμπτης δεν είναι τυχαία επιλογή. Η παράδοση λέει πως η Παναγία τύλιγε ντολμαδάκια όταν έμαθε το μαντάτο της Σταύρωσης. Εξ ου και η καθιέρωσή τους αυτήν την ημέρα. Η μάνα μου κρατούσε τα τελευταία της κατάψυξης αν το Πάσχα είναι νωρίς για τη Μεγάλη Πέμπτη όταν το Πάσχα ήταν πρώιμο, ακολουθώντας τη συνήθεια της μάνας της.

update 27-7-2021: Συμπληρωματική πληροφορία από φίλη του site που μας είπε “Επίσης τα ντολμαδάκια συμβολίζουν το σεντόνι που ο Ιωσήφ τύλιξε το σώμα του Ιησού όταν το κατέβασε από το Σταύρο λέει η παραδοση”. Ευχαριστώ πολύ κι από δω!

Έχουν τον κόπο τους κι ένα παραπάνω τέτοιες μέρες. Αλλά για τους βιαστικούς και τους λιγότερο έμπειρους υπάρχουν στις μέρες μας εύκολες λύσεις. Εμείς τα δοκιμάσαμε και σας τα προτείνουμε. Βρείτε στα ψυγεία τα κατεψυγμένα ντολμαδάκια από την σειρά Greens & Yellows της Οικογένειας Κυριακάκη και απολαύστε ό,τι πιο κοντινό στα σπιτικά διαθέτει η αγορά! Δείτε και το σερβίρισμά τους με τα dips που προτείναμε σε παλιότερη ανάρτηση και δοκιμάστε τα με ένα από τα νηστίσιμα αυτή την εβδομάδα!

Και το έθιμο θα τηρήσουμε, και θα γευτούμε ένα προϊόν με άριστα υλικά που αξίζει να το έχουμε στην κατάψυξή μας για να απολαμβάνουμε ντολμαδάκια όποτε τα επιθυμήσουμε χωρίς κόπο!