Μάραθα: Συλλογή και τρόπος διατήρησης

Και λίγη μυθολογία και λαογραφία βέβαια!

Το αγαπούμε και θέλουμε να το απολαμβάνουμε και μετά που τελειώνει. Δε έχω μετρήσει τα πιάτα της κρητικής κουζίνας που έχουν μάραθο, αλλά είναι γεγονός πως το συνδυάζουμε με πάρα πολλά υλικά! Με κρέατα, με ψάρια, με θαλασσινά, με χοχλιούς, με όσπρια, με ρύζι στους ντολμάδες και τα γεμιστά! Μια από τις κορυφαίες «μαραθοπαρασκευές» οι κρητικές μαραθόπιτες. Το μάραθο ή ο μάραθος για την  κρητική κουζίνα δεν είναι μόνο μυρωδικό. Είναι βασικό υλικό! Το βρίσκω σε διάφορα λεξικά ως αρωματικό βότανο και κρυφογελώ γιατί εμείς το μαζεύουμε σε μεγάλες σακούλες και το χρησιμοποιούμε κυρίως ως πρώτη ύλη και δευτερευόντως ως βότανο! Δεν είναι τυχαίο που ειδικά οι παλιότεροι πιο συχνά λένε «μάραθο το  μάραθο γεμίζει η γρα τον κάλαθο» αντί το γνωστότερο «φασούλι το φασούλι».

Γνωστό από την αρχαιότητα, το μάραθο ή μάλαθρο ή φοινίκουλο το κοινόν, είναι ένα μεσογειακό φυτό που εδώ στην Ελλάδα το συναντούμε σε πάρα πολλές περιοχές. Του αποδίδονται δε τόσες θεραπευτικές ιδιότητες που το λέει κανείς και super food!  Αλλά πριν αναφερθούμε σ’ αυτές, ας δούμε λίγο λίγες πληροφορίες γι αυτό το αγαπημένο χορταράκι.

Κι ας ξεκινήσω από αγαπημένες μνήμες. Εκεί στην άκρη των λιόφυτων και των αμπελιών πάντα θυμάμαι μαραθιές. Σε όλες τις φάσεις της ανάπτυξής τους. Πράσινα μικρά τρυφερά φυλλαράκια να ξεμυτίζουν, μετά να γιγαντώνονται, μετά να λουλουδιάζουν και την εποχή του τρύγου Αύγουστο και Σεπτέμβρη-να γίνονται γυμνά ξερόκλαδα μόνο με τις αποξηραμένες φούντες των λουλουδιών τους. Να παίρνουμε μαραθόσπορο να αρωματίσουμε τις ελιές, να βάλουμε,  βραστάρια, και στα κουλούρια αντί γλυκάνισο.

Αυτές τις μέρες μαζεύω τα τελευταία. Η μάνα μου γελάει απαξιώνοντάς τα!

-Μμμμ… Μάραθα το Μάη; Πράμα δε κάνουνε κι έχουνε και κάμπιες. Αφήνουνε κι οι όφιδες τα ποκάμισά ντως στσι μαραθιές. Αυτή την εποχή δεν μαζώνουνε μάραθα.

-Δεν εμαζώνετε ΕΣΕΙΣ αντιδρώ. Εδά ποτίζουνε τα χωράφια και είναι ακόμη τρυφερά. Καλύτερα να αγοράζω καλλιεργημένα εκτός εποχής παρά να καταψύξω 2-3 σακουλάκια;  Αφού ξέρεις πως ποθαίνω για τα μάραθα.

Εδώ που τα λέμε λίγες μέρες θα είναι ακόμη κατάλληλα για μάζεμα, και οι παρατηρήσεις της μάνας μου όσο και οι προκαταλήψεις της για τα φίδια έχουν κάποια βάση. Τα μάραθα είναι πιο αρωματικά όταν οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες και δέχονται βροχές. Φυσικά τώρα που καλλιεργούνται σε πολλές περιοχές ή ακόμη και τα αυτοφυή είναι σε ποτιστικά χωράφια, είναι αρκετά τρυφερά και αρωματικά ακόμη. Αλλά ας δούμε τη σχέση τους με τα φίδια! Αναφέρει λοιπόν ο Αγάπιος ο Μοναχός ο Κρης (1595-1659) στο περίφημο «ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΝ» του (πρώτη έκδοση το 1643 στη Βενετία!), ανάμεσα στις άλλες θεραπευτικές ιδιότητες του μάραθου, ότι θεραπεύσει τις ασθένειες των οφθαλμών! Λέει λοιπόν: «τούτο εμάθωμεν από τα φίδια τα οποία κρύπτωνται εις τους φωλεούς και τρύπαις αυτών όλον τον χειμώνα, και το καλοκαίρι όταν εύγουν είναι ωσάν τυφλά και τρίβοντας τα όμματα εις το μάλαθρον, φωτίζονται».

Όσο για τις κάμπιες, λες και βάλθηκε η φύση να δικαιώσει τη μάνα μου, στις αγριομαραθιές που βρέθηκαν χθες στο δρόμο μου, είδα την απόδειξη. Φυσικά βρήκα και τρυφερά κλαδάκια για να φτιάξω τα 2-3 σακουλάκια που ήθελα!

Οι σύγχρονοι διατροφολόγοι όπως προανέφερα συστήνουν την κατανάλωσή του αφού περιέχει φλαβονοειδή, αντιοξειδωτικά, βιταμίνη C, κάλιο, φυλλικό οξύ, φυτικές ίνες και πλήθος άλλων θρεπτικών συστατικών. Είναι δε ωφέλιμο σε πλήθος παθήσεων: καταπολεμά τις φλεγμονές, μειώνει τη χοληστερίνη, είναι αποχρεμπτικό, εμμηναγωγό και γαλακταγωγό, χωνευτικό και διουρητικό. Ως και στην οστεοαρθρίτιδα ωφελεί! Στη λαϊκή ιατρική της  Κρήτης σύμφωνα με όσα αναφέρει ο λαογράφος Κανάκης Γερωνυμάκης στο βιβλίο «Λαϊκή Ιατρική στην Κρήτη», χρησιμοποιούνταν πολτοποιημένα φύλλα μάραθου ως κατάπλασμα σε δαγκώματα σκορπιών, φιδιών κλπ ενώ βραστάρι μάραθου έπιναν οι λεχώνες (το γαλακταγωγό που λέγαμε παραπάνω) και όσοι υπέφεραν από το στομάχι. Εννοείται ότι στη σύγχρονη εποχή πάντα συμβουλεύομαστε τον γιατρό πριν από τη χρήση βοτάνων και φαρμάκων!

Αυτά λοιπόν για το αρχαίο χορταράκι! Και το λέω αρχαίο γιατί σύμφωνα με όσα βρήκα ψάχνοντας στα βιβλία μου και στο διαδίκτυο, το μάραθο ήταν γνωστό από την αρχαιότητα και μάλιστα πιθανολογείται ότι ο Μαραθώνας πήρε το όνομά του από το μάραθο που ήταν αυτοφυές στην πεδιάδά του και μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες. Κατ’ άλλους ισχύει το αντίστροφο, δηλαδή το χορταράκι πήρε το όνομα από την περιοχή η οποία πήρε το όνομά της από το μυθικό ήρωα Μάραθο ή Μαραθώνα και έδωσε το όνομα στο χορταράκι που αφθονούσε στα χώματά της. Πάντως και με τις δυο ερμηνείες η σχέση του μάραθου με τον Μαραθώνα είναι σαφής! Και βέβαια φύεται σε πολλές περιοχές της χώρας μας και όλης της Μεσογείου, παρόλο που πλέον καλλιεργείται σε μεγάλες ποσότητες στις ΗΠΑ και την Ινδία. Σε όλα τα νησιά (και όχι μόνο) αγαπούν το μάραθο και το προσθέτουν σε πολλά πιάτα. Στη Σύρο -εκτός από τα λουκάνικά τους που ευωδιάζουν μάραθο- είχα δοκιμάσει μέχρι και παγωτό με γεύση μάραθου και στο βιβλίο «Γεύσεις Συριανού σπιτιού» του αγαπητού Κώστα Πρέκα έχω βρει εξαιρετική συνταγή για συριανή μαραθόπιτα.

Χρησιμοποιώ τα μάραθα της κατάψυξης κυρίως σε φαγητά (μαυρομάτικα, χοχλιούς, ψάρια). Αν το καλοκαίρι θέλουμε χορτόπιτες έχω στην κατάψυξή μου σχεδόν πάντα τις χορτόπιτες-μαραθόπιτες από τα “Μερακλίδικα” από την Οικογένεια Κυριακάκη που είναι ό,τι πιο κοντινό στη σπιτική χορτόπιτα και με ιδιαίτερα έντονο το άρωμα του μάραθου! Τις αγαπάμε κι εμείς αλλά και οι φίλοι που έχει τύχει να τις δοκιμάσουν στο τραπέζι μας τις βρίσκουν υπέροχες. Πολλές φορές μάλιστα κάνω το σερβίρισμα τύπου αλμυρής τούρτας που είχα παρουσιάσει κι εδώ. Και για όσους θελουν πιο ήπια αρώματα υπάρχουν και τα μικρότερα κατεψυγμένα χορτοπιτάκια και η χορτόπιτα φούρνου. Υλικά κρητικά, πρώτες ύλες εξαιρετικές.  εγγυημένη ποιότητα!

Αλλά ας δούμε πώς μπορούμε να κρατήσουμε τα μάραθά μας στην κατάψυξη!