Οι ζαχαρωτές μαντινάδες της Κρήτης

Νοσταλγική  γλύκα!

Οι μαντινάδες λοιπόν στην Κρήτη δεν είναι μόνο τα γνωστά σε όλη την Ελλάδα δίστιχα με το δεκαπεντασύλλαβο στίχο. Είναι και τα μικρά ζαχαρωτά που θυμόμαστε με νοσταλγία και τρυφερότητα όσοι είχαμε την τύχη να τις προλάβουμε στα πανηγύρια της Κρήτης.

Μικρά ζαχαρωτά δακτυλίδια τυλιγμένα γύρω από χρωματιστά χαρτάκια στα οποία είναι γραμμένη μια μαντινάδα! Σημαδιακή και μελετημένη σχεδόν πάντα! Κάτι σαν τα fortune cookies των κινέζων!

Για την ιστορία της ζαχαρωτής μαντινάδας σας παραπέμπω στην πολύ εμπεριστατωμένη έρευνα του Ν. Ψιλάκη.  Στο εξαιρετικό άρθρο του αναγράφεται αναλυτικά η διαδρομή στο χρόνο αυτού του «πιο ερωτικού γλυκίσματος των κρητικών», όπως λέει τις μαντινάδες.  Είναι τόσο πλήρες που δεν νομίζω ότι μπορεί να προσθέσει κανείς κάτι άλλο.  Αξίζει να το διαβάσετε. Θα επισημάνω μόνο την αναφορά του ότι  το ζαχαρωτό αυτό  πρωτοεμφανίζεται  στα τέλη του 19^ου αιώνα. Η κυρία Θεανώ Μεταξά βρήκε την αυθεντική συνταγή των μαντινάδων και το 1995 έφτιαξε μαντινάδες.  Η συνταγή αυτή περιέχεται στο πασίγνωστο βιβλίο  Κρητική Παραδοσιακή Κουζίνα των Ν. και Μ. Ψιλάκη και περιείχε το κόμμι που παράγεται από τη τραγάκανθα, το λεγόμενο δραγάντι.

Εγώ λοιπόν μόνο τις μνήμες μου από το μικρό ζαχαρωτό θα προσθέσω. Σε όλα τα πανηγύρια της περιοχής μου,  μα και σε όλη την Κρήτη όπως διαπίστωσα από μια μικρή έρευνα που έκανα, οι  μαντινάδες ήταν “εκ των ων ούκ άνευ”. Τις πουλούσαν οι πανηγυράδες μέσα σε χάρτινα χωνάκια για μια δραχμή. Άλλα χωνάκια είχαν 10, άλλα 15 άλλα 20.

Οι δικές μου μνήμες αφορούν κυρίως το πανηγύρι της Αγίας Φωτεινής στα Ρουσσοχώρια  (ένα πανέμορφο εκκλησάκι για το οποίο έχω ξαναγράψει)  και φυσικά το μεγαλύτερο πανηγύρι του τόπου μου το πανηγύρι της Αγίας Μαρίνας της Βόνης στο οποίο είχα αναφερθεί σε μια από τις πρώτες μου αναρτήσεις.

Τις ζαχαρωτές μαντινάδες τις  λατρεύανε όλες οι ηλικίες.  Όταν ήμασταν παιδιά τις αγοράζαμε (μας τις αγοράζανε) για τις ζάχαρη, στην εφηβεία και στην πρώτη νιότη για τη μαντινάδα!

Να αγοράζεις τις μαντινάδες σου, να τις μελετάς,  δηλαδή να τις αφιερώνεις σε «πρόσωπο» και να τις διαβάζεις δυνατά! Και να σου τυχαίνει ας πούμε

Αν μ’ αγαπάς με την καρδιά δείξε μου σημαδάκι

όταν κρατούμε στο χορό σφίξε μου το χεράκι

Και το «πρόσωπο» να είναι εκεί  να την ακούει, και συ να περιμένεις το χορό στο βραδινό γλέντι και το σφίξιμο στο χεράκι…

Κι ύστερα να σου τυχαίνει το

Ως σ’ αγαπώ δεν σ’ αγαπά η μάνα που σε γέννα

γιατί έχει κι άλλους να αγαπά μα εγώ έχω μόνο εσένα…

Και το

Ξανοίγεις*   με –ξανοίγω σε πράμα χωμε στο νου μας

γιάντα δε το τελεύγομε μη κρύβει ο εις τ’ αλλού μας

Και να πετάς από τη χαρά σου!

Και να ανοίγεις την άλλη και να λέει  ας πούμε

Δεν θέλω απ’ την αγάπη σου άλλο κιανείς να πάρει

ούτε στον ίδιο το Θεό δεν κάνω τέτοια χάρη!

*ξανοίγω στα κρητικά σημαίνει κοιτάζω

Ναι,  οι μαντινάδες  στα χαρτάκια ήταν κυρίως ερωτικές! Αλλά ήταν κι άλλες, σκωπτικές και σατιρικές και …φιλοσοφικές!  Καμιά φορά είχαν και στοιχεία …προφητικά!  Γι αυτό μαντινάδες αγόραζαν και οι γέροι. Τι να σας λέω τώρα! Δεν είναι μόνο τα fortune cookies των κινέζων που προβλέπουν τα μελλούμενα… Είχαμε και μεις στην Κρήτη τα δικά μας fortune candies!

Τα τελευταία χρόνια το έθιμο των μαντινάδων αναβιώνει. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αποστόλων  αλλά και γνώστες της παλιάς συνταγής φτιάχνουν μαντινάδες κι έτσι εμφανίστηκαν ξανά σε διάφορες εκδηλώσεις , ακόμη και γάμους και βαφτίσεις. Είναι πολύ διακοσμητικές και …σε όλους αρέσει να «μελετούν» μια μαντινάδα!   Το δραγάντι στη σύγχρονη συνταγή έχει αντικατασταθεί με ζελατίνη και η παρασκευή τους είναι εύκολη για όσους έχουν υπομονή.

Είχα την τύχη να επικοινωνήσει μαζί μου η κόρη ενός από τους τελευταίους κατασκευαστές μαντινάδων, η κυρία Νικολακάκη Μαρία. Αναφορά στον πατέρα της γίνεται και εδώ.  Η κυρία Νικολακάκη φτιάχνει ζαχαρωτές μαντινάδες για τον Πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού της, των Αποστόλων Πεδιάδας,  και για διάφορες εκδηλώσεις όπως μας λέει. Θα διαβάσετε παρακάτω.

Είναι ιδιαίτερη τιμή για μένα να μου εμπιστευτεί μια συνταγή τόσο πολύτιμη και να μου στείλει μάλιστα και φωτογραφίες από τις πανέμορφες μαντινάδες της.  Η κυρία Νικολακάκη χρωματίζει την ζαχαρόπαστα με χρώματα ζαχαροπλαστικής (και οι παλιοί παρασκευαστές το έκαναν αυτό με φυτικές χρωστικές ουσίες) και οι μαντινάδες της είναι πανέμορφες!

Με την άδειά της, αναδημοσιεύω το ευγενικό της μήνυμα:

Το όνομα μου είναι  Νικολακάκη  Μαρία και είμαι από τους Αποστόλους.  Από  παλιά ο μπαμπάς μου έφτιαχνε μαντινάδες και τις πουλούσε στα πανηγύρια έτσι έμαθα κι εγώ και τις φτιάχνω τώρα μόνο σε κάποιες εκδηλώσεις του Π.Σ. (σ.σ. Πολιτιστικού Συλλόγου) του χωριού μου αλλά και σε κάποιους  γάμους η βαφτίσεις  αν μου ζητηθεί.

Φρόντισα οι μαντινάδες μου να είναι καλές, να είναι επαινετικές και αισιόδοξες και για να τις δοκιμάσω μετά που στέγνωσαν «μελέτησα» από μια στις εγγονούλες μου.

Και ιδού:

Στη μεγάλη μου

«Τα μάτια σου αλλάζουνε της φύσης τον κανόνα

Και φέρνουνε την Άνοιξη στη μέση του Χειμώνα»!

Και στη μικρή μου

«Τα μάτια σου είναι θάλασσα κι ήλιος το πρόσωπό σου

η  Άνοιξη μπορεί να ρθει μ’ ένα χαμόγελό σου»

Ε, μη που πείτε τώρα ότι οι μαντινάδες δεν είναι μαγικές! Έχω άδικο να το πιστεύω;

Λοιπόν η συνταγή”δια στόματος” της Μαρίας,  είναι: