«Σ’ όλο σχεδόν το νησί το γνησιότερο χριστουγεννιάτικο γλυκό ήταν τα ξεροτήγανα» Αυτό αναφέρουν οι Ν. και Μ. Ψιλάκη στο βιβλίο τους «Κρητική Κουζίνα» (Εκδόσεις Καρμάνωρ, σελ. 274, E΄έκδοση) .
Πράγματι, και στην ανατολική και στη δυτική Κρήτη τα ξεροτήγανα είναι «εκ των ων ουκ άνευ» κυρίως της Πρωτοχρονιάς. Φυσικά το βρίσκουμε πλέον όλο το χρόνο σε ζαχαροπλαστεία και σε φούρνους και προσφέρεται και σε χαρές και σε λύπες .
Είναι ένα γλυκό με απλά υλικά αλλά περίτεχνο τρόπο κατασκευής. Γι αυτό τελευταία λίγες –παλιές- νοικοκυρές το φτιάχνουν στο σπίτι . Είναι γλύκισμα από μια εποχή που οι άνθρωποι αξιολογούσαν περισσότερο τη δαπάνη των υλικών ενός φαγητού ή γλυκού και λιγότερο τον κόπο και την τέχνη τους…
Τα ξεροτήγανα, δεν έχουν λερ(γ)ιά. Είναι νηστίσιμο γλυκό, αν και είναι παραδοσιακό του Δωδεκαημέρου. Δεν έχουν αυγά όπως τις δίπλες και τα αυγοκαλάμαρα. Για να τα φτιάξουμε χρειαζόμαστε συνήθως βοηθό γιατί πρέπει να τηγανίζεται η ζύμη μόλις ανοίξουμε το φύλλο. Αλλιώς ξεραίνεται και σπάει.
Υλικά
Για τη ζύμη:
4 κούπες αλεύρι σκληρό
¼ κούπας ρακή
3 κουταλιές σούπας χυμό λεμονιού
3 κουταλιές σούπας λάδι
1 κουταλάκι γλυκού αλάτι
1 κουταλάκι γλυκού ζάχαρη
Νερό χλιαρό (μου παίρνει λίγο λιγότερο από μια κούπα, περίπου ¾ της κούπας)
Ελαιόλαδο καλής ποιότητας για το τηγάνισμα (αρκετό).
Για το σιρόπι:
3 κούπες ζάχαρη
3 κούπες νερό
1 κούπα μέλι
1 ξύλο κανέλα
2 κουταλάκια χυμό λεμονιού
Για το γαρνίρισμα:
Καρύδια κοπανισμένα
Σουσάμι καβουρδισμένο και «σπασμένο» στο χαβάνι ή στο multi (ελαφρά)
Κανέλα τριμμένη
Επί το έργον
Βάζουμε σε μια λεκάνη το αλεύρι και προσθέτουμε τα υπόλοιπα υλικά και λίγο λίγο το νερό ως ότου έχουμε μια ζύμη σφικτή. Την αφήνουμε να ξεκουραστεί γύρω στη μια ώρα.
Βάζουμε το λάδι να κάψει (αν είμαστε γρήγορες άνοιγμα του φύλλου ή αν το ανοίγουμε σε μηχανή, αλλιώς στη μέση του ανοίγματος ). Ανοίγουμε πολύ λεπτό φύλλο με το ξυλίκι (έτσι λέμε τον πλάστη στην Κρήτη) ή με τη μηχανή του φύλλου. Όταν λέμε λεπτό, εννοούμε πολύ λεπτό στη συγκεκριμένη περίπτωση. Στη μηχανή ας πούμε, πάμε στη διαβάθμιση 5 ή 6.Και μάλιστα σε μεγέθη που να βγάζουμε λωρίδες μήκους ενός περίπου μέτρου!
(Κι όμως! Έχει και δυσκολότερα παρακάτω….) Με το ειδικό gadgetάκι (σαν ροδάκι με βολάν) που βλέπετε στη φωτογραφία, κόβουμε λωρίδες με πλάτος 2 εκατοστά .
Και τώρα αρχίζουν τα δύσκολα…
Μπερδεύουμε την κάθε λωρίδα στις άκρες μιας πιρούνας ή ενός μεγάλου πιρουνιού και τυλίγουμε χαλαρά γύρω από το πιρούνι όλη την κορδέλα της ζύμης. Στο τέλος, σπρώχνουμε το τριαντάφυλλό μας προς της άκρη της κατσαρόλας και φροντίζουμε να μην ξετυλιχτεί και να παραμείνει στρογγυλό. Μπορεί να χρειαστούμε και δεύτερο πιρούνι γι αυτή τη δουλειά. Τα γυρίζουμε να τηγανιστούν κι από την άλλη μεριά και τα βγάζουμε με τρυπητή κουτάλα σε χαρτί κουζίνας. Κι όλα αυτά πρέπει να γίνουν γρήγορα για να μη σκουρύνουν και να καούν τα ξεροτήγανα, ούτε και τα χέρια μας βέβαια!
Δεν είναι πολύ εύκολο, με λίγη όμως εξάσκηση το πετυχαίνουμε. Άλλες νοικοκυρές τυλίγουν εκτός λαδιού την κορδέλα χρησιμοποιώντας τα δάκτυλα τους και κολλούν την άκρη της. Τηγανίζουμε ούτως ή άλλως ένα ένα τα ξεροτήγανα φροντίζοντας να διατηρήσουν το σχήμα τους.
Επειδή το καλό το παλικάρι πάντα (;) βρίσκει κι άλλα μονοπάτια (που λέει ο λόγος…) , κι επειδή η νοστιμιά τους δεν οφείλεται στο σχήμα τους, μπορούμε να κάνουμε και απλά φιογκάκια και να τα τηγανίσουμε. Θα χάσουμε αρκετά από εμφάνιση αλλά καθόλου (σχεδόν) από γεύση. Και λέω «σχεδόν», γιατί δεν μελώνονται το ίδιο τα δύο σχέδια (κατά τη γνώμη μου βέβαια…).
Όταν κρυώσουν ετοιμάζουμε το σιρόπι βράζοντας όλα τα υλικά για δέκα λεπτά και βουτώντας τα πάλι ένα ένα για μισό λεπτό στο σιρόπι. Γυρίζουμε κι από τις δύο μεριές και βγάζουμε σε ένα μπολ.
Τα μεταφέρουμε σε πιατέλα και τα πασπαλίζουμε με καρύδια σουσάμι και κανέλα.
Διατηρούνται σκεπασμένα ή τυλιγμένα ένα ένα σε ζελατίνη (έτσι τα συνηθίζουμε σε κοινωνικές εκδηλώσεις).
Παρατηρήσεις
1)Στο μέλωμα, καλό είναι να τα βγάζουμε σε στραγγιστήρι να μην μαλακώσουν πολύ. Πρέπει να είναι κριτσανιστά και εύθρυπτα.
2) Δεν είναι εύκολο να γίνουν από ένα άτομο. Συνήθως ένα άτομο ανοίγει φύλλο και κόβει τις λουρίδες της ζύμης και ένα στέκει στο τηγάνι .
3) Σε μερικές περιοχές θεωρούν μεγάλη επιτυχία να είναι σχεδόν λευκά. Γι αυτό κάνουν ακόμη πιο λεπτό το φύλλο ώστε να τηγανίζεται σε ελάχιστο χρόνο, και δεν βάζουν μέλι παρά μόνο ζάχαρη στο σιρόπι
4) Στο σιρόπι η αρχική μου συνταγή έλεγε μια κουταλιά μέλι και περισσότερη ζάχαρη αλλά προτιμώ το μέλι , ας τα σκουραίνει λίγο. Αν βάλουμε μόνο ζάχαρη πρέπει να ελαττώσουμε λίγο το νερό για να μην είναι αραιό τελικά.
5)Το λάδι πρέπει να είναι καλής ποιότητας για να μη πικρίζουν , και αρκετό ώστε να σκεπάζει την κορδέλα όταν την τυλίγουμε με το πιρούνι.(Αν προσέξατε, στη φωτογραφία φαίνονται δύο κατσαρόλες. Μετέφερα το λάδι σε μικρότερη κατσαρόλα για να έχω βάθος και να διευκολυνθώ στο τύλιγμα).
Αχ,αυτές οι κρητικές νοστιμιές!Μια φορά να τις δοκιμάσεις,αλησμόνητες μένουν!
Καλή Πρωτοχρονιά!
Το 2011 να είναι γλυκό σαν τις νοστιμιές σου,να σου φέρει όσα επιθυμείς!
Φιλιά!
Ωραία τα παραδοσιακά σου! Καλή χρονιά, με υγεία!
Μπελαλίδικα, αλλά σίγουρα αξίζουν τον κόπο!!
Καλή χρονιά, με υγεία εύχομαι!
Αχ αχ τι ωραία.Θα μπορούσα να έχω παρακαλώ ένα δύο τρία πιατάκια….. Να είσαι καλά Καλή πρωτοχρονιά!!!!!
Καταπληκτικά!!!!!!!!!!!
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ!!!!!!!!!!
Με υγεία, ευτυχία!!!!!
Πολλά φιλιά
pentanostima!kali xronia sas euxome me ygia kai eutixia!!!
Χρόνια πολλά , καλή χρονιά 🙂
Καλημέρα Vita μου!
Μου αρέσουν όλα σε αυτή την ανάρτηση, οι λεπτομέρειες, η παραδοσιακή ετοιμασία, τα έθιμα που ακολουθούν αυτό το θεσπέσιο απλό γλυκό! Και το ίδιο το γλυκό βέβαια!
Ήθελα να γράψω "χαράς το κουράγιο σου" αλλά έχει προηγηθεί η τσιλαδιά οπότε…Τι να λέω;
Φιλάκια Πολλά-πολλά
Εύχομαι μια Καινούρια Χρονιά γλυκιά σαν το μέλι!
Φοβερή και λεπτομερέστατη ανάρτηση!
Καλή χρονιά με υγεία πάνω απ'όλα.
Υπέροχα, καταπληκτικά, φοβερά!! (να πω κι άλλα)
Με παρακαλάει μέρες η γυναίκα μου να φτιάξω!!! Έχω διορία μέχρι την Κυριακή :))))
Χρόνια Πολλά!
Καλή Χρονιά Vita μου, με υγεία ευτυχία και χαρά, για σένα και τους δικούς σου ανθρώπους 🙂
Πολλά φιλιά
Καλή χρονιά!!!
Τέλειο το γλυκάκι!!!
Ελένη μου σ' ευχαριστώ. Και εγώ σου εύχομαι ό,τι επιθυμείς.
Κική αυτά ειδικά παραείναι μπελαλίδικα 🙂
Έλενα κι εγώ σπάνια πια τα φτάχνω … Αλλά είναι από τις συνταγές που πρέπει να μένουν.
Νάντια ευχαρίστως! Πέρασε όποτε θέλεις 🙂
Αστέρι ευχαριστώωωω. Χρόνια Πολλά και σε σένα
Βασιλική μου επίσης.Ό,τι επιθυμείς για σένα και τους αγαπημένους σου.
Αφροδίτη μου χρόνια πολλά και σε σένα. Καλή χρονιά!
Ζαμπία μόνο που αυτά τα φτιάχνω εγώ :-).Την ταλαιπωρία της τσιλιαδιάς την έχει η μαμά μου ακόμη :-)Ευχαριστώ για τις ευχές σου και σου εύχομαι κι εγώ ό,τι επιθυμείς
Και λοιπόν κλπ. Σ' ευχαριστώ για τα παινέματα 🙂
Κι εγώ σου εύχομαι κορίτσι μου ό,τι επιθυμείς
Γιώργο προλαβαίνεις. Μόνο να την καλοπιάσεις να σε βοηθήσει γιατί χωρίς βοηθό θα χρειαστείς και τη Δευτέρα 🙂
Ευχαριστώ πολύ για τις ευχές και τις ανταποδίδω στο ακέραιο!
Νατάσα καλή χρονιά και σε σένα! Ναι καλή μου… Μπελαλίδικο αλλά νόστιμο
Foveri sintagi tin dokimasa ala diatixos eksafanistikan mesa se mia mera! Ithela na rotiso an xrisimopiso ilieleo den tha ginoun kala?…….opos ke na exi pravo sto site pou exete ftiaksi !!
[…] Ξεροτήγανα […]
[…] ΠΗΓΗ […]
[…] ΠΗΓΗ […]
Η συχωρεμενη η μάνα μου ήταν από τη Σφακα Σητειας. Περιττό να σας πω τα γλυκίσματα που θυμάμαι και φτιάχνω κι εγώ τώρα στην Αριζονα των ΗΠΑ. Νερατες πίτες με ξινομυζήθρα, σκυφιστα μακαρόνια, ανεβατα καλιτουνια, πατουδα, ( σταφιδωτα αλλά σε σχήμα μισοφέγγαρου σαν μυζιθροπιτακια και καλυμμένα με άχνη ζάχαρη. Τα σταφιδωτα εχουνε την ίδια ζύμη αλλά είτε είναι ρόλος ζύμης με τη γέμιση και κομμένα ροδελιτσες η τα αλλά σε σχήμα βαρκουλας ανοιγμένα στο χέρι και γεμισμένα, χωρις άχνη) και φυσικά τα υπέροχα ξεροτηγανα!! Τα φτιάχνω ακόμα με την αλουσα αντί για απλό νερό. Την είχα ρωτήσει κάποτε και μου απαντησε
Άμα δε βάλεις αλουσα, δε κάνουνε τα μικια μικια φουσκαλιδακια απου είναι το στολίδι ντως και πιάνει και το σορόπι πλια καλά! Εκείνη έκανε πάντα τα τυλιχτά, σε σχήμα κυλίνδρου, με διάμετρο περίπου 2 εκ. Όλες τις συνταγές της τις έχω καταγράψει, γιατί όλα τα έφτιαχνε από μνήμης κι εγώ βοηθούσα. Ναστε καλά που κρατάτε παραδόσεις που κινδυνεύουνε να χαθούνε!!!! Όπως με ευχότανε κι εκείνη,
ΤΗΝ ΕΥΚΗ ΤΣ’ ΕΥΚΗΣ ΜΟΥ ΝΑΧΕΙΣ ΚΑΙ ΤΣ’ ΕΥΚΗΣ ΜΟΥ ΤΟ ΦΚΙΔΑΚΙ!
Καλησπέρα σας! Το σχόλιό σας είναι από τα πιο όμορφα που διάβασα τελευταία! Σας ευχαριστώ πολύ για όλα! Για τον τρόπο γραφής, για τις εξαιρετικές πληροφορίες και προπαντός για την υπέροχη ευχή! Να είστε καλά, να χαίρεστε ό,τι αγαπάτε και νε έχετε την ευχή της!
Vita, στη Κρητη ημουν διπλωματουχος ξεναγος και ειχα την τυχη να εχω καθηγητη μου στη σχολη στο μαθημα της Λαογραφιας τον κ. Θεοχαρη Δετορακη. Αξιζει το κοπο να βρεις το βιβλιο του “Ανεκδοτα Δημοτικα Τραγουδια της Κρητης” γεματο με πραγματικα κρυμμενα μαργαριταρια για τις δοξασιες και κρητικες παραδοσεις.
Σ’ευχαριστω απ τα βάθη τση καρδιάς μου για την απάντηση κι’ενα πραμμα μόνο θα σου πω. είμαι στην Αμερική απ’ τό 1982 και επιμένω να μιλώ στειακα κρητικά και μόνο. Greeklish καθολου. Ο δικος μου τροπος αποδοσης τιμης στους προγονους μου.
ΥΓ ο πατέρας της μάνας μου ήτανε ο μυλωνάς που δούλευε σιμμισακα τον αλευρομυλο στο προαύλιο της Μονής Τοπλού!!! Εκείνη ήτανε 9 χρονω οντεν έγινε η κατοχή απ’ τσοι Γερμανούς και πάντα μουκανε ιστορίες για 7 Εγγλέζους στρατιώτες απουχε κρυμμένους ο πατέρας τση στη Σφακα σ’ ένα σπηλιο. Τωσε πήγαινε ψωμί, τυροζουλι κι ελιές τη νύχτα με το γάιδαρο. Ανοίγανε τα ζωνάρια ντως και του δίνανε χρυσές λίρες, μα εφοβουντανε να τσοι πάρει μπα να τόνε πάρουνε μυρωδιά άλλοι χωριανοί και τόνε προδωσουνε.
Πάντα με υγεία Καλή μου!