Χωρίς τον κίνδυνο του ψαροκόκαλου!
Πολλά έχουν γραφτεί γι αυτήν την εξαίσια σούπα. Για την αρχαία της καταγωγή, για την προέλευση του ονόματός της από το κακάβι, για την σχέση της με τις υπόλοιπες μεσογειακές και μη ψαρόσουπες. Κακαβιά λοιπόν η σημερινή μας συνταγή και μάλιστα με video για να δείτε και την τελική της υφή. Θα την βρείτε και ως κακαβιά του Λιβυκού και ως κακαβιά του ψαρά.
Η κακαβιά είναι η ψαρόσουπα που συνδέω με τα παιδικά μου καλοκαίρια. Εκεί στο Νότο, στην παραλία του Λιβυκού που θεωρώ και τωρινό μου παράδεισο, θυμάμαι μεγάλες παρέες, τσικαλιές κακαβιά, μικρά τηγανητά ψάρια, λεκάνες με ντοματο-αγγουρο-κρεμμυδο-γλιστριδο-σαλάτα που κολυμπούσε στο λάδι. Τεράστιες φέτες καρπούζι με τη φλούδα, να λερώνουν όσα κάτασπρα μακό και τιραντένια φουστανάκια δεν είχαν ήδη λερωθεί από τα μουσκεμένα στα ζουμιά της ντοματοσαλάτας παξιμάδια. Ζεστά, ξένοιαστα μεσημέρια και υγρά δροσερά βράδυα με ολονύχτια γλέντια. Καλλίφωνους συνδαιτυμόνες, και άλλους με μαστοριά στα ανέκδοτα, και κλάματα από τα παιδιά που έπρεπε να εγκαταλείψουν νωρίς το τραπέζι και να πάνε για ύπνο. Και το μεσημέρι και το βράδυ!
Αργότερα, με δικές μας παρέες και φίλους, λίγο πιο δυτικά –πάλι στο Νότο- σε σπίτι φίλου, κακαβιά από την μάνα του για την οποία σας έχω ξαναπεί πως ήταν από τις καλύτερες μαγείρισσες που έχω γνωρίσει και που έχω την τύχη να έχω πολλές της συνταγές στο τετράδιό μου. Ανάμεσά τους είναι και μια από τις πιο δημοφιλείς της σελίδας, το χταπόδι το κρασάτο. Με 4 ψαράδες στο σπίτι της, έφτιαχνε μια κακαβιά του ονείρου όπως θα λέγαμε την αξεπέραστη στη σύγχρονη γλώσσα…
Η αλήθεια είναι πως έχω καταλήξει σε ΤΡΕΙΣ καλές συνταγές κακαβιάς ανάμεσα στις πολλές που μου έχουν δώσει κατά καιρούς (μπορεί να έχω κι άλλες, δεν τις έχω δοκιμάσει όλες). Και οι τρεις με τα ίδια υλικά, όμως σε αναλογίες που διαφέρουν. Όλες από ψαράδες, όλες του Λιβυκού, όλες παλιές. Αλλάζουν οι τεχνικές τους (θα περιγράψω τις διαφορές στο «επί το έργον» παρακάτω) αλλά είναι όλες πολύ νόστιμες. Τα υλικά ίδια όπως είπα: ψάρια διάφορα-κρεμμύδια-πατάτες-λάδι-ξινό (ή/και λεμόνι σήμερα).
Εκεί είναι και η διαφορά της δικής μας κακαβιάς από τις άλλες σούπες των ψαράδων της Μεσογείου. Οι δικοί μου ψαράδες λένε πως ούτε καν λεμόνι δεν θέλει η κακαβιά! Πού να βρούνε πάνω στα καΐκια λεμόνια! Λίγες πατάτες και κρεμμύδια, άντε και κανένα παξιμάδι ήταν οι προμήθειές τους. Ξινό ήταν το μέσο για να αρτύσουν την κακαβιά. Λένε και ότι την φτιάχνανε παλιά από τα ψάρια που έμεναν απούλητα γι αυτό συστήνεται η ποικιλία των ψαριών στην παρασκευή της. Παραλλαγές βέβαια βρίσκω και στις συνταγές άλλων ελληνικών νησιών, αλλά όπως έχουμε ξαναπεί παραλλαγές στις παραδοσιακές συνταγές υπάρχουν κι από σπίτι σε σπίτι. Κι εμείς εδώ, σ’ αυτό το site, δεν έχουμε τη “μόνη αλήθεια” που ισχυρίζονται μερικοί ότι έχουν 😉 !
Οι υπόλοιπες μεσογειακές ψαρόσουπες είναι πιο σύνθετες, με πιο πολλά υλικά. Τόσα που σε κάνουν να αναρωτηθείς που έβρισκαν τόσα πολλά υλικά οι ψαράδες. Με πιο διάσημη τη γαλλική-για να ακριβολογούμε τη μασσαλιώτικη- bouillabaisse, όλες οι χώρεςτης Μεσογείου έχουν ανάλογες σούπες. Οι Ιταλοί λένε τη δική τους Cacciucco οι Ισπανοί την Καταλανοί της Ισπανίας έχουν την Zarzuela, οι Πορτογάλοι την Caldeirada, και οι Μαλτέζοι την Aljotta. Ακόμη υπάρχει η ιταλοαμερικάνικη Cioppino και ένα πλήθος άλλων με βάση το ψάρι σε όλο τον κόσμο.
Λέγεται πως η δική μας είναι η αρχαιότερη όλων και όλες οι άλλες είναι η εξέλιξη και η προσαρμογή της στις τοπικές κουζίνες. Το κακάβιον ήταν μια μικρή μεταλλική χύτρα που οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν κυρίως για το μαγείρεμα σούπας. Αυτή λοιπόν η χύτρα έδωσε το όνομά της στην κακαβιά οπότε ο ισχυρισμός έχει βάση. Δεν έχω την ευχέρεια χρόνου να ψάξω σε όλες τις δικές μου πηγές αυτή την εποχή λόγω φόρτου εργασίας οπότε κάθε πρόσθετη πληροφορία είναι ευπρόσδεκτη.
Αλλά ας πάμε στη συνταγή. Θα μου πείτε, γιατί διάλεξα τη συγκεκριμένη από τις τρεις που προαναφέρω; Γιατί τη θεωρώ την πιο ασφαλή. Ο κίνδυνος στην κακαβιά ειδικά αν χρησιμοποιήσουμε μικρά βραστόψαρα είναι τα ψαροκόκαλα. Ειδικά αν πρόκειται να φάνε μικρά παιδιά είναι πραγματικό βάσανο για τις μαμάδες αυτό το φαγητό αν γίνει με τους άλλους τρόπους που περιγράφω. Την επέλεξα λοιπόν λόγω του τρόπου παρασκευής, που εξασφαλίζει ασφαλή κατανάλωση ακόμη και από μικρά παιδιά!
Υλικά
Για 4 μερίδες:
1-1,2 κιλά ψάρια για βραστά (κατά προτίμηση διαφόρων ειδών)
Περίπου 1 κιλό πατάτες (λιγότερες όχι περισσότερες)
3 μεγάλα ξερά κρεμμύδια (400 gr, ζυγισμένα καθαρισμένα), 2 στην αρχή σε καρεδάκια και 1 μετά (δείτε το video)
300 ml ελαιόλαδο
Ξινό ή χυμό λεμονιού
Επί το έργον
Δείτε στο βίντεο τον τρόπο που προτείνω και διαβάστε παρακάτω και τους άλλους τρόπους παρασκευής. Επίσης δείτε στις παρατηρήσεις λεπτομέρειες που βοηθούν!
Εγγραφείτε στο κανάλι μας στο youtube για να μην χάνετε κανένα βίντεο της σελίδας μας!
2ος τρόπος
Έχουμε καθαρίσει και αλατίσει τα ψάρια. Καθαρίζουμε τις πατάτες και τις κόβουμε σε στρογγυλές φέτες με πάχος 2 περίπου εκατοστά. Κόβουμε και τα κρεμμύδια σε φέτες. Στρώνουμε σε βαθιά κατσαρόλα σε στρώσεις κρεμμύδια και πατάτες και περιχύνουμε με ελαιόλαδο. Προσθέτουμε νερό ίσα να καλυφθούν και βάζουμε να βράσουν σκεπασμένες, σε δυνατή φωτιά. Αλατίζουμε ελαφρά. Σε 15 λεπτά περίπου προσθέτουμε τα ψάρια πρώτα τα μεγάλα και λίγο αργότερα τα πιο μικρά και λίγο ακόμη νερό. Βράζουμε μέχρι να γίνουν τα ψάρια και πριν αποσύρουμε προσθέτουμε σχεδόν μια κούπα χυμό λεμονιού ή μπόλικο ξινό και αφήνουμε να πάρουν 2-3 βράσεις.
3ος τρόπος (της Ολυμπίας)
Μαραίνουμε το κρεμμύδι με το ελαιόλαδο και προσθέτομε τις πατάτες κομμένες σε φέτες και σε λίγη ώρα 1 λίτρο νερό. Όταν μισοβράσουν προσθέτουμε τα ψάρια και συνεχίζουμε το βράσιμο. Όταν είναι έτοιμα δένουμε με αλευρολέμονο
Παρατηρήσεις
- Ο ψαράς μου είναι κάθετος: α) μη τσιγκουνευτείς το λάδι ( 1,5 κούπα μου είπε στο κιλό, εγώ το έχω ελαττώσει λίγο) β)το νερό που θα προσθέτεις να είναι βραστό και όσο μπορείς πιο λίγο γ) εγώ βάνω ξινό, εσύ άμα θες βάλε και λεμόνι (γι αυτό το ή/και στα υλικά, εγώ βάζω και από τα δύο τελικά). Αν θέλουμε βάζουμε και πιπέρι στο σερβίρισμα (εμείς δεν θέλουμε…).
- Ο τρίτος τρόπος θέλει για 1,5 κιλό ψάρια μόνο 500 gr πατάτες οπότε ελαττώνει και το ελαιόλαδο σε περίπου 100-150 ml. Η Ολυμπία έχει επέμβει στην κλασική συνταγή με λίγο αλεύρι αφού την έφτιαχνε στο γιαλό και όχι στο καΐκι.
- Καμιά από τις συνταγές που μου έχουν δώσει δεν περιείχε γαρίδες ή άλλα θαλασσινά, ίσως είναι το μυστικό τους. Πάντως σε αγαπημένο ψαροχώρι του Νότου στο νομό Χανιών μας σέρβιραν εξαιρετική κακαβιά και με 2-3 γαρίδες σε κάθε πιάτο. Δεν έχουμε πάντα στο σπίτι αλλά αν υπάρχουν, γιατί όχι;
- Αν έχουμε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε καθαρό θαλασσινό νερό μπορούμε να αντικαταστήσουμε το νερό της συνταγής με θάλασσα!
Πηγές και πληροφορίες από:
Λεξικό Γαστρονομίας Larousse
Ολα ομορφα ομως η θαλασσα νοτιατης κρητης λεγεται Νοτιο Κρητικο Πελαγος και οχι Λιβυκο πελαγος για ευνοητους λογους
Προσωπικά (επειδή και έχω σπουδάσει και έχω διαβάσει Ιστορία), δεν βλέπω τον λόγο της μετονομασίας. Οι διεκδικήσεις δεν βασίζονται σε ονομασίες. Είναι σαν να μου λέτε να αρχίσουμε να διεκδικούμε κι εμείς την Τρίπολη της Λιβύης και την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου επειδή έχουν ελληνικές ονομασίες. Εξάλλου η ονομασία Λιβυκό προέρχεται από τη Λιβύη, κόρη του Έπαφου (γιού του Δία και της Ιούς), ήταν λοιπόν πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας. Γιατί να απεμπολήσουμε την ελληνικότατη ονομασία του πελάγους;