Η μια γιαγιά μου το έλεγε σοφεγάδα, η άλλη τουρλού. Στα δυτικά του νησιού το λένε συμπεθεριό γιατί συγγενεύουν (εξ αγχιστείας) τα λαχανικά.
Σαν ανέκδοτο, κυκλοφορεί η ιστορία ότι νεόκοπη Αθηναία (εκ Κρήτης καταγόμενη) τη δεκαετία που όλη η επαρχία αναζητούσε την τύχη της στην Αθήνα, επέστρεψε στα πάτρια εδάφη το επόμενο καλοκαίρι της μετανάστευσής της. Όταν τη ρώτησε η γειτόνισσά της η Καλλιόπη “Ήντα* δα ψήσεις** σήμερα Μαρικάκι;” απάντησε περισπούδαστα: Μπριάμ, καλέ κυρία Πόπη μου.
Η καημένη η γειτόνισσα αναρωτήθηκε τι είναι αυτό το καινούργιο φαΐ, και την ώρα του φαγητού την έκανε την αδιακρισία της και επισκέφτηκε το Μαριώ (παρεμπιπτόντως Μαίρη το λέγανε τώρα πιά).
Όταν είδε το γνωστό της τουρλού σερβιρισμένο στα πιάτα δε μίλησε μα στη βεγγέρα το βράδυ τη κουτσομπόλεψε δεόντως:
Εμ είπα κι εγώ! αφού ήκαμε*** εμένα Πόπη, γιάντα**** να μη κάμει και το τουρλού μπριάμι.
Το φαγητό αυτό δεν έχει συγκεκριμμένη συνταγή.Στην ουσία θα μπορούσε να πει κανείς βάλετε ό,τι λαχανικό θέλετε, από λίγο. Συνηθιζόταν στο τέλος της εποχής όταν στο περβόλι η παραγωγή έπεφτε (δεν είχαμε βλέπετε θερμοκήπια να τρώμε κολοκύθια και μελιτζάνες τα Χριστούγεννα). Δεν έφτανε λοιπόν ένα μόνο λαχανικό για να κάνει κανείς ολόκληρη μαγεριά οπότε ανακάτευε ότι έβρισκε. Τώρα βέβαια το φτιάχνουμε όλο το χρόνο αλλά αυτή την εποχή έχει άλλη χάρη ιδίως αν τα λαχανικά είναι από τον κήπο μας. Παρόλο που το διαδίκτυο είναι γεμάτο με συνταγές αυτού του φαγητού σας δίνω και τη δική μου- στη τελευταία του εκδοχή γιατί είπαμε: ό,τι έχουμε γενικά (θεωρώ όμως ότι ντομάτα και κρεμμύδι είναι εκ των ων ουκ άνευ).
Υλικά
3 μέτριες μελιτζάνες τσακώνικες
3 μεγαλούτσικα κολοκύθια ή 5-6 μικρά
5-6 πιπεριές κέρατο
2 πιπεριές πράσινες (όχι τεράστιες)
όσα βλίτα έπιασε το χέρι μου
2 μέτριες πατάτες
3 σκελίδες σκόρδο ολόκληρες
2 μέτρια κρεμμύδια ψιλοκομμένα
Περίπου 1 φλυτζάνα λάδι (200-250ml)
1 βαθύ πιάτο τριμμένη ή ψιλοκομμένη ντομάτα (2-3 μέτριες ντομάτες)
αλάτι-πιπέρι
Επί το έργον
Καθαρίζουμε, πλένουμε τα λαχανικά και τα κόβουμε σε όσο το δυνατόν ισομεγέθεις ροδέλες (κολοκύθια, μελιτζάνες, πατάτες), στις πιπεριές αφαιρούμε τους σπόρους και αν είναι πολύ μεγάλες τις κόβουμε στα δύο.
Σε κατσαρόλα ( κατά προτίμηση να μπαίνει στο φούρνο) βάζουμε το λάδι και μαραίνουμε το κρεμμύδι. Προσθέτουμε τα λαχανικά αλατοπιπερώνουμε και ρίχνουμε και τη ντομάτα. Αφήνουμε να πάρει βράση, χαμηλώνουμε το μάτι σε μεσαία θερμοκρασία και αφήνουμε να σιγοβράζει το φαγητό μας. Αν χρειαστεί ρίχνουμε λίγο νεράκι.
Όταν θέλει λίγο να γίνει (για μένα ένδειξη είναι η πατάτα να τσιμπιέται αλλά να μη πέφτει από το πιρούνι, το βάζουμε σε προθερμασμένο στους 200 βαθμούς φούρνο (όπως είναι με την κατσαρόλα ,αν αυτή μπαίνει στο φούρνο)ή το αδειάζουμε σε πυρίμαχο σκεύος ) και το αφήνουμε να ψηθεί τελείως. Εναλλακτικά, συνεχίζουμε το μαγείρεμα στην κατσαρόλα, σε μέτρια θερμοκρασία μέχρι να μελώσει η σάλτσα του φαγητού και να μαλακώσουν όλα τα λαχανικά. Δεν ανακατεύουμε, κινούμε πέρα δώθε την κατσαρόλα.
Σερβίρεται με φρέσκο ψωμάκι και φέτα.
Παρατηρήσεις
1) Μπορούμε να μη το βάλουμε στο φούρνο αλλά να ολοκληρώσουμε το ψήσιμο στην κατσαρόλα όπως αναφέρω παραπάνω. Όμως ο φούρνος δίνει άλλη γεύση. Παλιότερα αυτά τα φαγητά σιγοψηνόταν σε πήλινα σκεύη μαγειρέματος σε παραστιές (χαμωτά τζάκια ή απλοϊκές κατασκευές με δυό πέτρες σε εξωτερικούς χώρους) και έπαιρναν μια γεύση καπνιστού.
2)Πολλοί βάζουν το φαγητό από την αρχή στο φούρνο. Είναι λίγο πιο στεγνό έτσι αλλά είναι επίσης νόστιμο. Εμένα μου φαίνεται ότι η κατσαρόλα “μελώνει” τη σάλτσα του καλύτερα και δεν στεγνώνουν τα λαχανικά. Άλλωστε η σοφεγάδα παραδοσιακά είναι φαγητό κατσαρόλας.
3)Μη φοβηθείτε να βάλετε ότι λαχανικά ή και μυριστικά έχετε (φασολάκια, μπάμιες, μαϊντανός , βασιλικός-για τους νεωτεριστές των γεύσεων- ταιριάζουν θαυμάσια). Όμως να μην υπερισχύει κάποιο. Το φαγητό στηρίζεται στην ισορροπία των γεύσεων (μη χαλάσουμε το συμπεθεριό-ίσως αυτό υπονοείται στη δυτική ονομασία του).
4)Αν μείνει, αφαιρέστε τα κομμάτια της πατάτας, βράστε ό,τι ζυμαρικό θέλετε, σουρώστε το, και ανακατέψτε το με την σοφεγάδα σας και με τριμμένο τυρί της προτίμησής σας. Είναι ωραιότατο κι έτσι (σε μας αυτή τη φορά δεν έμεινε καθόλου για να το δείξω).
*τι (ερωτηματικό)
**στην Κρήτη το ρήμα ψήνω σημαίνει μαγειρεύω, όχι αναγκαστικά ψητό.Έτσι, ήντα ψήνεις σημαίνει τι μαγειρεύεις
***έκαμε, έφτιαξε
****γιατί
Πολυ ωραιο φαγακι….αλλα και η γραφη σου υπεροχη!!!!νασαι καλα!!!!!
Σ΄ευχαριστώ Ίριδα.Να περνάς για κέρασμα και κουβέντα 🙂
Μμμ… τρελαίνομαι για λαχανικά. Μπράβο σου που βάζεις τέτοιες συνταγές! Χόρτα, φασολάκια, μπάμιες … δεν το είχα σκεφτεί ποτέ. Ωραία ιδέα!
Απόλαυσα τα γαστρονομικά σου ταξίδια.
Καλώς σε βρήκα
@sunbeam:Αυτή την εποχή είναι στις δόξες τους.Αλοίμονο αν δεν τα φάμε τώρα.
@Δυοσμαράκι: Καλώς το κορίτσι με το ωραίο όνομα και τα ακόμη ωραιότερα blogs.Χαίρομαι που με βρήκες.Εγώ σε είχα βρει από καιρό…
[…] όχι μόνο σαν σαλάτα, αλλά και μαγειρευτά.Στη σοφεγάδα , στο γιαχνάκι με τους χοχλιούς , ακόμη και με […]
[…] λαχανικά μου ήταν ελάχιστα από κάθε είδος. Η κλασική σοφεγάδα και το τουρλού δεν αρέσουν ιδιαίτερα στα μικρά […]
Μόνο που το Μαρικάκι είχε μπερδέψει τα φαγητά. Γιατί αυτό που έφτιαξε ήταν τουρλού (στο οποίο μπορείς να βάλεις και ότι άλλα λαχανικά σου βρίσκονται όπως μια χούφτα φασολάκια ή μπάμιες), αλλά το μπριάμ είναι άλλο. Έχει μόνο κολοκύθια, πατάτες , σκόρδο και τομάτα.
Νατάσα μου εμείς στο μπριάμ βάζουμε και μελιτζάνες και μαϊντανό και από ότι είδα δεν είμαστε μόνοι… Οι συνταγές για μπριάμ που έχω δει σε βιβλία συνταγών αλλά και στο διαδίκτυο περιέχουν περισότερα λαχανικά απ’ αυτά που αναφέρεις. Το Μαρικάκι λοιπόν δεν έκανε λάθος κατά τους πολλούς…