Λαδόστακα

Μια συνταγή από το παρελθόν, κι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβάσουμε!

Για τη λαδόστακα μόνο εξ ακοής γνώριζα.  Συνηθισμένο παρασκεύασμα σε παλιότερες εποχές, είναι σχεδόν εγκαταλελειμμένο στις μέρες μας. Ούτε σαν παιδί θυμάμαι να το φτιάχνει η μάνα μου, παρόλο που συνομήλικοι μου από μικρότερα χωριά λένε ότι «κάτι θυμούνται».  Ψάχνοντας για περισσότερες πληροφορίες,  βρήκα για αυτό το εύκολο και γρήγορο κρητικό χορταστικό πιάτο αρκετά ενδιαφέροντα πράγματα.

Πέρα από προφορικές  μαρτυρίες ,  τις πληροφορίες μου συμπλήρωσε το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του αγαπητού οικογενειακού φίλου κ. Αλέξανδρου Κατσαπρακάκη. Το βιβλίο είναι ένας πραγματικός θησαυρός τοπικής ιστορίας και λαογραφίας της περιοχής του Αχεντριά, ενός χωριού σκαρφαλωμένου πάνω σε μια κορυφή των Αστερουσίων, δυο κοντάρια κάτω από τον ουρανό όπως λέει κι ο τίτλος του. Τόπος ορεινός και άγριος στην ενδοχώρα του Νομού Ηρακλείου, αγαπιέται από τους απανταχού αχεντριανούς  ενώ όλοι οι υπόλοιποι το θεωρούμε μια πανέμορφη αετοφωλιά, ακόμη και σήμερα αρκετά δυσπρόσιτη…

Το βιβλίο αποπνέει την αγάπη του συγγραφέα για τον τόπο καταγωγής του. Διαβάζεται  όμως κι από εκείνους που δεν έχουν σχέση με το χωριό με μεγάλο ενδιαφέρον γιατί οι πληροφορίες που περιέχει είναι σημαντικές  για όποιον θέλει να ανατρέξει στην ιστορία και την μικροϊστορία της περιοχής της Ανατολικής Μεσσαράς και των Αστερουσίων. Ο γιατρός παρουσιάζει ιστορικά στοιχεία για την δράση των συγχωριανών του στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ,  ιστορίες οικογενειών και προσώπων, τοπωνύμια , μοναστήρια, εκπαίδευση, έθιμα, παιγνίδια,  τρόπους διασκέδασης της περιοχής. Ένα βιβλίο που κάνει τον αναγνώστη να επανέρχεται ξανά και ξανά στις σελίδες του…

Από μια τέτοια ολοκληρωμένη «περιήγηση» σε όλες τις πτυχές της ζωής του τόπου του δεν θα μπορούσε να λείπει η αναφορά του συγγραφέα στα φαγητά της περιοχής του. Με γλαφυρό και νοσταλγικό τρόπο περιγράφονται μερικά από τα απλά πιάτα  της κρητικής κουζίνας αλλά και πολλές από τις προετοιμασίες των εορτών των Χριστουγέννων και του Πάσχα στον Αχεντριά με περιγραφή των γιορτινών κρητικών εδεσμάτων.

Νομίζω ότι οι μνήμες του γιατρού από τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 θα ξυπνήσουν αντίστοιχες αναμνήσεις πολλών κρητικών απ’ όπου κι αν κατάγονται γι αυτό αξίζει να διαβάσουν το βιβλίο του. Εξάλλου η ζωή στην ενδοχώρα της Κρήτης την εποχή εκείνη είχε πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τη ζωή στο ορεινό χωριό των Αστερουσίων που περιγράφεται στο βιβλίο.

Ανάμεσα στα υπόλοιπα απλά πιάτα που αναφέρονται στο βιβλίο, αναφέρεται και η λαδόστακα της σημερινής ανάρτησης και οι πληροφορίες συμπλήρωσαν τις δικές μου πενιχρές γνώσεις . Μάλιστα γίνεται ειδική αναφορά στη νοστιμιά της όταν τσικνώσει, δηλαδή όταν πιάσει στον πάτο του τηγανιού .

Έτσι δεν την άφησα κρέμα αλλά την τσίκνωσα λίγο. Οι πληροφορίες μου λένε πως η λαδόστακα σερβιριζόταν με ελιές, με λουκάνικο ή απάκι ή σύγλινο ή τυρί. Στο βιβλίο αναφέρεται ότι σερβίρεται και με σκέτο λεμόνι. Εγώ τυρί μόνο είχα και «πέταξα» 2-3 ραβδάκια ξερού αθότυρου στη λαδόστακά μου.

Το εντυπωσιακό  είναι ότι αναφορές σε παρόμοια εδέσματα βρήκα και στο βιβλίο που ξεφυλλίζω και ξαναξεφυλλίζω και ξαναξεφυλλίζω αυτές τις μέρες , το «Του ανέμου και της αρμύρας» των Ν. Δαρειώτη, Θ. Τσιχλάκη και Α.Ν. Ανδρουλιδάκη (αλλά αυτό είναι θέμα άλλης ανάρτησης).

Βρήκα λοιπόν ότι αντίστοιχο έδεσμα φτιάχνουν στη Αμοργό και στις Μικρές Κυκλάδες (το λένε σούβλη), στην Ίο (το λένε σούγλη) , στη Σίφνο (σούγλι ή σούφλη κι εδώ) και στη Σύρο (το λένε αραντό). Η κρητική ονομασία παραπέμπει σε άλλη κρέμα που προκύπτει κατά την εξαγωγή του στακοβούτυρου από την τσίπα του γάλακτος, όταν προσθέσουμε αλεύρι. Αυτή δεν είναι άλλη από την γνωστή στάκα που την γνωρίζουν αρκετοί πλέον.

Για τη λαδόστακα μας λοιπόν…

Υλικά:

1 ποτήρι σταρένιο αλεύρι με το πίτουρό του

2 ποτήρια νερό

½ ποτήρι ελαιόλαδο και λίγο ακόμη

Αλάτι

Για το σερβίρισμα: ελιές, τυρί, απάκι ή σύγλινο, ή σκέτο λεμόνι

Επί το έργον:

Σε ένα τηγάνι βάζουμε το νερό , το ½ ποτήρι ελαιόλαδο και το αλάτι. Όταν πάρουν βράση προσθέτουμε το αλεύρι σαν βροχή ανακατεύοντας συνεχώς να μη σβολιάσει το μείγμα. Σταδιακά προσθέτουμε λίγο ελαιόλαδο ακόμη, και λίγο νερό αν χρειαστεί.  Κατ’ άλλο τρόπο ανακατεύουμε σ’ ένα πιάτο το αλεύρι με το νερό και το αλάτι και το  ψήνουμε στο τηγάνι όπου έχει ήδη ζεσταθεί το ελαιόλαδο. Όταν δημιουργηθεί μια πηχτή κρέμα την αδειάζουμε σε πιάτα.

Όπως προανέφερα, εγώ άφησα τον χυλό να πιάσει στον πάτο του τηγανιού, να τσικνώσει,  και να κάνει μια πολύ νόστιμη κρούστα. Σερβίρουμε με ό,τι μας αρέσει από τα προαναφερόμενα.

Παρατηρήσεις:

• Στην Κρήτη λέμε ότι το φαγητό τσικνώνει όταν «πιάσει» στον πάτο του τηγανιού ή του τσικαλιού (τσικάλια λέμε ακόμη και τις ανοξείδωτες κατσαρόλες !).
• Οι πληροφορίες μου αναφέρουν ότι σε αρκετές περιοχές χρησιμοποιούσαν αλεύρι από το χειρόμυλο. Άλεθαν το σιτάρι για το χόντρο και όταν το κοσκίνιζαν χρησιμοποιούσαν το αλεύρι για τέτοιου είδους παρασκευές.
• Δεν ξέρω αν θα ξαναφτιάξω αυτό το παρασκεύασμα, παρόλο που δεν είναι άσχημο. Μάλλον νόστιμο θα το έλεγα.  Είναι όμως αρκετά παχυντικό και δεν αφήνει περιθώρια για άλλα συμπληρώματα.
• Άλλωστε αυτός ήταν ο ρόλος του: χορταστικό και εύκολο πιάτο με απλά υλικά. Ίσως αν υπήρχαν ακόμη μικρά παιδιά στο σπίτι να ήταν μια καλή και υγιεινή λύση για πρωινό ή για εύκολο βραδινό πιάτο. Πάντως,  θεωρώ  όμως ότι η συνταγή  έπρεπε να υπάρχει εδώ μέσα, όπως και όποια άλλη παραδοσιακή συνταγή πέσει στα χέρια μου…
• Οι πληροφορίες για την ανάρτηση βασίζονται σε προφορικές μαρτυρίες ηλικιωμένων και στα δυο βιβλία που αναφέρονται.
• Το βιβλίο «Αχεντριάς, δυο κοντάρια κάτω από τον ουρανό» θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 3 Ιουνίου στις 5.40-6.40 το απόγευμα, στο πλαίσιο της 5^ης  Παγκρήτιας Έκθεσης  «Κρήτη: η μεγάλη συνάντηση» που θα γίνει στο στάδιο Ειρήνης και Φιλίας από την Πέμπτη 2 Ιουνίου ως την Κυριακή 5 Ιουνίου. Δείτε εδώ το πρόγραμμα :

http://pagritiaekthesi.gr/events

Αλλά και γι αυτή θα ξαναμιλήσουμε γιατί κάτι έχει να κάνει και με μένα …

Καλημέρα και καλή εβδομάδα!