Μυρωδάτο, ημίγλυκο, πεντανόστιμο!
Το είχα υποσχεθεί χθες –στο μενού της εβδομάδας– ότι σήμερα θα έδινα καινούρια συνταγή για χριστόψωμο. Τι καινούρια δηλαδή, παλιά θεόπαλια είναι. Από σημειωματάριο παλιάς νοικοκυράς που έχει πέσει στα χέρια μου. Νηστίσιμο μεν, αλλά τόσο πλούσιο! Γιατί το χριστόψωμο δεν είναι ένα κοινό ψωμί, έτσι κι αλλιώς. Πέρα από τα πλουμίδια του είναι και τα υλικά του πρώτης ποιότητας. Από τα χρόνια τα παλιά που οι «δεν ήταν κάθε μέρα σκόλη», τα χριστόψωμα όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλο τον κόσμο ήταν πολύ ιδιαίτερα.
Στα μέρη μας, κι ενώ στο καθημερινό ψωμί είχαν μιγάδια, αλεύρια ολικής, λειψανάβατα ψωμιά και πίτες, στα ψωμιά της γιορτής διάλεγαν τα καλύτερα. Αλεύρι χάσικο, σταφίδες, ζάχαρη λίγη ή πολλή, ξηρούς καρπούς (συνήθως καρυδαμύγδαλα) και αρώματα! Μοσχοκάρυδο, κανέλα, γλυκάνισο, μαχλέπι, κόλιανδρο, ό,τι καλύτερο είχαν!
Κι αυτό το βλέπουμε σε όλα τα χριστόψωμα της Ευρώπης. Από τo γερμανικό stolen, το ιταλικό panettone, το bûche de noël της Γαλλίας, το bolo rei της Πορτογαλίας, την παραδοσιακή Christmas Pudding και το fruit cake της Αγγλίας,το Krendel της Ρωσίας, και άλλα λιγότερο γνωστά χριστουγεννιάτικα ψωμιά (όπως το potivica, το Cozonac cu Nuca, το Vánočka των ανατολικών χωρών), όλα μα όλα είναι ιδιαίτερα προσεγμένα. Όλα διαφέρουν από τα ψωμιά του καθημερινού τραπεζιού.
Οι συνταγές για τα δικά μας χριστόψωμα είναι πολλές και ποικίλλες, άλλες νηστίσιμες και άλλες αρτύσιμες, ίσως με κριτήριο το έθιμο, που αλλού ήθελε το χριστόψωμο να κόβεται το βράδυ της παραμονής και αλλού ανήμερα της γιορτής. Οι περισσότερες που έχω καταγράψει στην περιοχή μας είναι νηστίσιμες ακόμη κι όταν κόβονται την ημέρα των Χριστουγέννων, χωρίς να λείπουν και τα πιο πλούσια σε υλικά χριστόψωμα, επιρροές ίσως από ευρωπαϊκά ψωμιά. Αρτύσιμο είναι και το πιο δημοφιλές της σελίδας μας που έχει ενθουσιάσει τους επισκέπτες μας.
Τούτο εδώ το έφτιαξα πρόσφατα για δοκιμή, ελαττώνοντας σημαντικά την ποσότητα της ζάχαρης της αρχικής συνταγής γι αυτό όπως θα δείτε στα υλικά τα γραμμάριά της είναι από 20 ως 150! Ωστόσο, λόγω της σταφίδας που είναι αρκετή κατά τη γνώμη μου (παλιά βλέπετε ήταν άφθονη στα χωριά της περιοχής μου), είναι αρκετά γλυκό και με την ελάχιστη ζάχαρη που έβαλα εγώ.
Θα το επαναλάβω αύριο όπως είναι γιατί μας άρεσε έτσι όπως ήταν, Άλλωστε είναι τόσα τα γλυκά των ημερών, ας είναι ημίγλυκο το χριστόψωμο. Αλλά ας δούμε τη συνταγή…
Υλικά
400gr αλεύρι σκληρό
100gr αλεύρι για όλες τις χρήσεις
1 κουταλάκι αλάτι
1 φακελάκι ξηρή μαγιά
1,5 κουταλιά ζάχαρη (ως ¾ της κούπας)
1,5 κουταλιά ελαιόλαδο
160gr σταφίδες
60-70gr αμύγδαλα χοντροκοπανισμένα
1,5 κουταλάκι μαχλέπι
1 κουταλάκι κανέλα
1 κουταλάκι μοσχοκάρυδο
350ml χλιαρό νερό
Σουσάμι για το πασπάλισμα
1-5 καρύδια
Η κούπα μου είναι 250ml, το κουταλάκι μου 5ml και η κουταλιά 15ml
Επί το έργον
Σε μπολ ανάμειξης βάζουμε το αλεύρι και το αλεύρι και προσθέτουμε όλα τα στερεά υλικά. Ανακατεύουμε καλά, κάνουμε μια λακουβίτσα και προσθέτουμε το νερό και το ελαιόλαδο. Ζυμώνουμε με το χέρι ή με το γάντζο του μίξερ (ακόμη και με το μίξερ του χεριού το μείγμα ζυμώνεται καλά γιατί δεν είναι μεγάλη η ποσότητά του). Έχουμε ένα μαλακό σχετικά κολλώδες ζυμάρι.
Το στρώνουμε με λαδωμένα χέρια σε μπάλα, το σκεπάζουμε με μεμβράνη και πετσέτα και το αφήνουμε να ανεβεί. Όταν είναι έτοιμο, χωρίζουμε ένα κομμάτι σαν πορτοκάλι, το αφήνουμε στο μπολ και απλώνουμε το άλλο σε πυρίμαχο σκεύος λαδωμένο-αλευρωμένο (ή στρωμένο με χαρτί ψησίματος) με διάμετρο περίπου 28 cm. Δεν το φτάνουμε μέχρι την άκρη για να του δώσουμε χώρο.
Σκεπάζουμε πάλι να ανεβούν. Όταν αυτό γίνει, ανάβουμε τον φούρνο στους 180-190 βαθμούς. Χωρίζουμε την μπάλα της ζύμης στα δύο και πλάθουμε κυλινδρικά κορδόνια τα οποία τοποθετούμε σε σχήμα σταυρού στο ανεβασμένο ψωμί αφού τα κυλίσουμε σε σουσάμι. Περνάμε με ένα πινέλο με λίγο νερό το χριστόψωμο και πασπαλίζουμε με σουσάμι και την υπόλοιπη επιφάνεια.
Ψήνουμε στην πρώτη σχάρα από την κάτω πλευρά το χριστόψωμό μας για 45 περίπου λεπτά. Αν χρειαστεί το καλύπτουμε με χαρτί ψησίματος μετά το μισάωρο.
Παρατηρήσεις
- Η αλήθεια είναι ότι αυτή η συνταγή με ταλαιπώρησε στο να την προσαρμόσω. Πέρα από το γεγονός ότι τα υλικά ήταν σε φλυτζάνες ως συνήθως, το αλεύρι ήταν απλώς «καλό αλεύρι» και εγώ έκανα τη ανάμειξη που αναφέρεται. Τα υλικά που χρησιμοποίησα είναι η μισή δόση της αρχικής συνταγής κι αυτό είχε ένα παραπάνω κόπο.
- Υποθέτοντας ότι η φλυτζάνα είναι 200ml διαμόρφωσα τις ποσότητες που σας δίνω σε κούπες και σε κουταλάκια. Στις σταφίδες ξέχασα να μετρήσω σε κούπες και θα το προσθέσω αργότερα. Πάντως είναι υλικό που δεν έχει σημασία, 1 πιάτο σταφίδες έλεγε η αρχική συνταγή!
- Ζάχαρη είχε 1,5 φλυτζάνα σε ολόκρηρη τη δόση αλλά όπως είπα τη μείωσα, και δεν ξέρω αν θα την αυξήσω όταν το ξαναφτιάξω. Μας άρεσε έτσι!
- Έλεγε 5 δραχμών μαγιά (!) και κανόνισα εγώ την ποσότητα σε ξηρή, με βάση το αλεύρι που χρησιμοποίησα.
- Όσο για την «εκτέλεση», αυτή ήταν «ως συνήθως», οπότε έκανα αυτά που λέω παραπάνω σύμφωνα με άλλες μου συνταγές!
- Βρήκα τα ονόματα των χριστουγεννιάτικων ψωμιών που αναφέρω στα βιβλία που έχω αναμαζέψει ή μου έχουν φέρει τα παιδιά μου από διάφορα ταξίδια, και αναζήτησα την γραφή τους στο διαδίκτυο γιατί βέβαια δεν έχω αυτές τις γραμματοσειρές στον υπολογιστή μου. Θα χαρώ αν μπορείτε να συμπληρώσετε τις πληροφορίες μου!
Μη ξεχνάτε τον εορταστικό διαγωνισμό μας! Λεπτομέρειες εδώ!
Βαγγελιώ Κασσαπάκη
Η Βαγγελιώ, δημιουργός, υπεύθυνη για το βασικό περιεχόμενο και "ψυχή" του site, είναι μαθηματικός, πτυχιούχος της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Ε.Α.Π. (Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό) με σεμινάρια και επιμορφώσεις στην "Κρητική Διατροφή" και καταρτισμένη στο πρόγραμμα "Γαστρονομικός Τουρισμός και Διεθνής Γαστρονομία" του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου. Μαγείρισσα με μεράκι και περιέργεια για τα παλιά και τα καινούρια εδέσματα, τα παλιά και τα καινούρια προϊόντα και υλικά που παράγει η Κρήτη αλλά και όλος ο κόσμος. Κυρίως και πάνω από όλα όπως λέει η ίδια, μητέρα και γιαγιά υπέροχων παιδιών και εγγονιών που ευτυχώς έχουν μάθει να εκτιμούν την καλή κουζίνα και τις σωστές πρώτες ύλες!
