Η Γιορτή Σπόρων και η συμμετοχή μας! (video)

Με μεγάλη επιτυχία και συμμετοχή πλήθους κόσμου (παρά τον άστατο καιρό) πραγματοποιήθηκε η Γιορτή Σπόρων από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αρκαλοχωρίου σε συνεργασία με τον Πελίτι την Κυριακή 18 Ιουνίου 2017 στο ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ Αρκαλοχωρίου.

Στην Γιορτή έγινε διανομή και ανταλλαγή παραδοσιακών σπόρων, παρουσιάστηκαν εργαστήρια κεραμικής, οικιακής οικονομίας , εκθέσεις όπως «το αγροτικό σπίτι της Κρήτης» με την απαραίτητη συνοδεία μουσικής.

Επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχαν οι ομιλίες για τη συλλογή και διατήρηση των παραδοσιακών ποικιλιών από τους:

• Παναγιώτη Σαϊνατούδη, ιδρυτής του Πελίτι με θέμα: «22 Χρόνια Πελίτι, σπέρνοντας όνειρα».
• Matthieu Le Breton,(Γαλλία) Βιοκαλλιεργητής, ακτιβιστής, θεριστής χωραφιών με ΓΤΟ με θέμα: «Δράσεις στη Γαλλία για την ελευθερία των σπόρων και της τροφής».
• Κασσαπάκη Βαγγελιώ, μαθηματικός- βραβευμένη δημιουργός του cretangastronomy.gr  (Κρήτη: Γαστρονομικός Περίπλους) με θέμα: «Τρόποι συντήρησης των τροφών: μια ματιά σ’ ένα τομέα της οικιακής οικονομίας της παράδοσής μας».

Ενδεικτικά μερικά αποσπάσματα από την ομιλίας της δημιουργού του site:

Το θέμα μου εδώ απόψε, όπως ήδη θα έχετε δει στο Πρόγραμμα της εκδήλωσης,  είναι «Τρόποι συντήρησης των τροφών: μια ματιά σ’ ένα τομέα της οικιακής οικονομίας της παράδοσής μας». Το θέμα είναι ανεξάντλητο κι  έτσι μόνο ακροθιγώς μπορούμε να αναφερθούμε σ’ αυτό,  στο πλαίσιο μιας ομιλίας που δεν θέλουμε να είναι κουραστική.  Ελπίζω όμως  από αυτά τα λίγα που θα σας πω είναι να σας δημιουργήσω την περιέργεια να αναζητήσετε κι εσείς τόσο ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία για το μεγάλο αυτό κομμάτι της ιστορίας των τροφών,  όσο και  παραδοσιακούς και σύγχρονους τρόπους για τη συντήρησή τους.

Αλλά ας ρίξουμε μια ματιά στη μινωική Κρήτη.  Ο Γάλλος αρχαιολόγος  Πολ Φορ στο βιβλίο του «Η καθημερινή ζωή στην Κρήτη τη Μινωική εποχή» κάνει αναφορά σε πληροφορίες από το έργο του Ησίοδου και λέει ότι οι Μινωίτες  έβαζαν σε άλμη τις ελιές που προόριζαν για  βρώση ενώ κοπάνιζαν με ξύλινο γουδί τις υπόλοιπες και έβγαζαν με ψυχρή απόσταξη το λάδι. Αναφέρει ότι σε ανασκαφές στη Ζάκρο το 1964 ανακαλύφθηκαν κωνικά κύπελλα μέσα στα οποία είχαν διατηρηθεί θαυμάσια για 3400 χρόνια ελιές!

Μαθαίνουμε ότι οι μινωίτες επεξεργαζόταν  τα χαρούπια,   κρυσταλλοποιούσαν τον πολτό τους και αποθήκευαν με μορφή μικρών κύβων την ιδιότυπη ζάχαρη που προέκυπτε. 

Ο Koder στο βιβλίο του «Ο κηπουρός και η καθημερινή κουζίνα στο Βυζάντιο» μας πληροφορεί ότι για τους χειμερινούς μήνες και την Άνοιξη οι Βυζαντινοί αποθήκευαν τα λαχανικά τους σε υπόγεια και άλλους κατάλληλους χώρους χωρίς κάποια προπαρασκευή. Πολλά όμως τα αλάτιζαν, δηλαδή τα έκαναν παστά ή τα έκαναν τουρσί. Όπως σημειώνει, με βάση τις πληροφορίες που αντλεί από τον  Παύλο τον Αιγινήτη  «τα δε εις απόθεσιν  ταριχευόμενα, δι άλμης τε και οξάλμης».

Εξαιρετικές πληροφορίες για προϊόντα συντηρημένου  κρέατος παίρνουμε από τα έργα της κρητικής λογοτεχνίας  κυρίως από τις κωμωδίες Κατζούρμπο του Χορτάτζη, Φορτουνάτο  του Φώσκολου και τον Στάθη (αγνώστου).  Στα έργα αυτά αναφέρονται ονομασίες για εδέσματα  καθόλου άγνωστα στους σύγχρονους κρητικούς όπως λουκάνικο, απόχτιν, απάκι  σύγλινα κλπ.  Τα καλούδια αυτά ήταν τα προϊόντα της επεξεργασίας του «θροφάρη» χοίρου που κάθε οικογένεια έτρεφε για τα Χριστούγεννα και τα κατανάλωναν ως και τον Μάη! Σύγλινα, λουκάνικα, τσιγαρίδες, απάκι, συντριμά φτιάχνουν ακόμη και σήμερα σε πολλά νοικοκυριά της υπαίθρου. 

Κι ας έλθουμε τώρα στα πιο πρόσφατα χρόνια, στον 20 αιώνα. Το 1948 το αμερικάνικο ίδρυμα Ροκφέλερ έκανε μια έρευνα για την Κρήτη, όπου ανάμεσα στα άλλα στοιχεία για το νησί καταγράφηκαν και οι διατροφικές συνήθειες των Κρητικών.  Διαβάζουμε λοιπόν: « τα ψυγεία είναι σχεδόν ανύπαρκτα εις την νήσον. Περισσότερον συνηθίζουν να διατηρούν είδη τινά τροφίμων εις τα χωριά παρά εις τα πόλεις. Η μέθοδος είναι απλή: τα ξηραίνουν είτε εις τον ήλιον είτε εις τον φούρνον»

Το κείμενο συνεχίζει με μια εκτενή  αναφορά στην Παρασκευή του ξινόχοντρου που τον ονομάζουν τραχανά της Κρήτης. Ο ξινόχοντρος λοιπόν το 1948 παρασκευαζόταν από τα 2/3 του συνόλου των οικογενειών που συμμετείχαν στην έρευνα. Στην ύπαιθρο μάλιστα ο αριθμός των οικογενειών που παρασκεύαζαν ξινόχοντρο διπλασιαζόταν!

Στην έρευνα επισημαίνεται ότι εκείνη την περίοδο οι Κρήτες δεν κονσερβοποιούσαν τα φρούτα γιατί σε όλες τις εποχές υπήρχαν κάποια νωπά φρούτα προς κατανάλωση. Αντιθέτως αποξήραιναν σταφίδες, σύκα, χαρούπια και άλλα.

Πρέπει να επισημάνουμε ότι το ελαιόλαδο, εκτός από τις υπόλοιπες χρήσεις του,  χρησιμοποιήθηκε ανέκαθεν και ως συντηρητικό μέσον στην Κρήτη. Ελιές και τυριά διατηρούνταν σε ελαιόλαδο αλλά με ελαιόλαδο κάλυπταν και την επιφάνεια από τα διάφορα τουρσιά και τον πελτέ για να μην έρχονται σε επαφή με τον αέρα που προκαλεί αλλοιώσεις. Και δεν πρέπει να αγνοήσουμε το διπλοφούρνισμα, δηλαδή το παξιμάδιασμα,   για τη διατήρηση των διαφόρων αρτοσκευασμάτων! Διάσημη η Κρήτη για τα παξιμάδια της που όπως είδαμε έχουν ρίζες στην αρχαιότητα.

Από λαογραφικά βιβλία και σύγχρονους καλλιεργητές αντλούμε την πληροφορία ότι τα μαγερέματα (δηλαδή τα όσπρια) αποξηραίνονταν το Μάη οπότε τα θερίζανε και τα αλώνιζαν πριν από το θέρος των σιτηρών. Έντονες είναι ακόμη οι μνήμες και αρκετοί ευτυχώς τις έχουν καταγράψει, για κυδώνια, ρόγδια και χειμωνιάτικα πεπόνια που κρέμονταν στα δοκάρια της αποθήκης του αγροτικού σπιτιού.

Ακόμη θυμούνται αυγά και λεμόνια μέσα σε καλάθια με άχυρα ή άθο και αποθήκες με πατάτες και ξερά κρεμμύδια. Στις πατάτες και στα αποθηκευμένα όσπρια σκορπούσαν κλαράκια φασκόμηλου για να αποτρέψουν το σκουλήκιασμα και στις σταφίδες και τα ξερά σύκα έβαζαν δαφνόφυλλα.

Αν θέλουμε  να ξεχωρίσουμε τις μεθόδους συντήρησης σε παλιές και νέες θα λέγαμε πως στο παρελθόν οι άνθρωποι συντηρούσαν την τροφή τους με αποξήρανση, με αλάτισμα, με διάφορες ζυμώσεις, με κάπνισμα, με βράσιμο σε ζάχαρη ή άλλα φυσικά γλυκαντικά. Πιο πρόσφατα αυτές οι μέθοδοι συμπληρώθηκαν με την κονσερβοποίηση, την παστερίωση, την κατάψυξη, και φυσικά τα διάφορα χημικά συντηρητικά. Εντελώς νέα και σύγχρονη είναι η συντήρηση με ακτινοβολία. Όπως διαπιστώνουμε, από τις σύγχρονες μεθόδους εκείνη που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οικιακή κλίμακα είναι η κατάψυξη και ίσως η κονσερβοποίηση. Οι υπόλοιπες αφορούν επαγγελματικούς τρόπους. Επομένως, στο πλαίσιο της οικιακής οικονομίας και με δεδομένο ότι οι καταψύξεις έχουν μάλλον περιορισμένο χώρο, οι άνθρωποι εξακολουθούν να χρησιμοποιούν κυρίως τις παραδοσιακές μεθόδους συντήρησης. Είναι εκπληκτικό ότι στον 21ο αιώνα, με την τόσο μεγάλη τεχνολογική πρόοδο η αρχαία γνώση έχει ακόμη πρακτική εφαρμογή!

Η βασική αρχή που πρέπει να κρατήσουμε όποιον τρόπο και όποια τροφή κι αν αποφασίσουμε να συντηρήσουμε, είναι ότι η πρώτη ύλη μας πρέπει να είναι άριστης ποιότητας και τα σκεύη που θα χρησιμοποιήσουμε να είναι απολύτως καθαρά και όπου χρειάζεται αποστειρωμένα. Επίσης πρέπει να ξέρουμε ότι όλα τα παραπάνω υλικά έχουν ημερομηνία λήξης και μπορεί να γίνουν επικίνδυνα αν τον υπερβούμε και αν δεν έχουν τηρηθεί σωστές προδιαγραφές συντήρησης.

Και εδώ το βίντεο της ομιλίας:

Συγχαρητήρια από εμάς σε όλους τους εμπλεκόμενους για την οργάνωση και την ποιότητα αυτής της όμορφης και ουσιαστικής εκδήλωσης που ευελπιστούμε να καθιερωθεί!