Vegan/vegetarian

Κρητικοί άρτοι για αρτοπλασία (αρτοκλασία)

Κρητικοί άρτοι για αρτοπλασία (αρτοκλασία)

Τον σίτον, τον οίνον, το έλαιον! 

«Όντε γροικάς τ’  Άη Γιαννιού, είναι δεν είναι ξάργου» που πάει να πει, όταν ακούσεις ότι γιορτάζει ο Άη Γιάννης, να κάνεις αργία, να μη κάνεις δουλειές.
Κρητικοί άρτοι για αρτοπλασία (αρτοκλασία)

Επειδή γιορτές του Άη Γιάννη έχουμε πολλές όλο το χρόνο, σε σημείο που να μη τις θυμούνται όλες, και επειδή οι παλιοί τηρούσαν τις αργίες στις μεγάλες σκόλες για καλό και κακό η παροιμία τους προτρέπει να ξαργήσουν για να είναι σίγουροι…

Κρητικοί άρτοι για αρτοπλασία (αρτοκλασία)

Εκτός από τις γιορτές του  Άη Γιάννη του Βαπτιστή, σημαντικές είναι και οι γιορτές του ΆηΓιάννη του Θεολόγου  στις 8 Μαΐου και στις 26 Σεπτεμβρίου. Τελευταία και του Αγίου Ιωάννη του Ρώσσου.

Πολλά μοναστήρια και ξωκλήσια στην περιοχή μας είναι αφιερωμένα στον ΆηΓιάννη το Θεολόγο . Περίφημη είναι η εκκλησία του Αϊ Γιάννη στο Μαρμακέτο Λασιθίου γνωστή που εδώ λέμε ότι γιορτάζει  « τ’ Άη Γιαννιού π’ ανθούν τα ρόδα». Η παράδοση λέει ότι την ώρα που παπάς τελειώνει το ευαγγέλιο ανήμερα της γιορτής, ανθίζουν τα μαραμένα και ξερά άνθη του επιταφίου. Δείτε περισσότερα για το θαύμα εδώ.

Στον Άη Γιάννη το Θεολόγο είναι αφιερωμένο και ένα μικρό ξωκλήσι στην περιοχή μου και χθες ήταν η γιορτή του. Τάμα που κάθε χρόνο κάνω, γιατί μεγάλη χάρη μούκανε, είναι μια αρτοπλασία. Η αρτοπλασία στην Κρήτη αποτελείται από 5 άρτους, νηστίσιμους , μυρωδάτους και αφράτους. Επίσης συνοδεύεται από πρόσφορο (λειτουργιά) και συνήθως ένα μπουκάλι λάδι.

Σε ένα χαρτί, γράφουμε «Υπέρ υγείας» και από κάτω το όνομα του εορτάζοντα, και το δίνομε στον παπά .Όλα τα ονόματα των εορταζόντων διαβάζονται πάνω από τους άρτους.

Κρητικοί άρτοι για αρτοπλασία (αρτοκλασία)

Οι αρτοπλασίες και οι λαμπάδες είναι το πιο συχνό τάξιμο στην Κρήτη  κι έτσι είναι σχεδόν αδύνατο να πάτε σε εκκλησία τη μέρα που γιορτάζει και να μην βρείτε πολλούς πολλούς άρτους. Οι πιστοί γράφουν το όνομα του προσώπου για το οποίο τάχτηκε η αρτοπλασία στον πιο καλό άρτο που τον λέμε «βλοητικό» δηλαδή «αυτός που ευλογείται από τον παπά»  και που τον παίρνει πίσω ο πιστός που έχει το τάμα. Θεωρείται πολύ καλό να τον μοιράζει στη γειτονιά του και στους γνωστούς του. Οι υπόλοιποι τέσσερεις μοιράζονται στο εκκλησίασμα.

Υπάρχει πανηγύρι που οι αρτοπλασίες είναι εκατοντάδες και η φέτα κάθε πιστού είναι τεράστια. Υπάρχουν κι  άλλα , που κάθε εκκλησιαζόμενος παίρνει ένα μικρό κομματάκι μικρό όπως το αντίδωρο. Δεν ξέρω γιατί πάντα με παρηγορεί εκείνο το κομμάτι της τελετής της ευλόγησης των άρτων που λέει: «Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν, οι δε εκζητούντες τον Κύριον ουκ ελαττωθήσονται παντός αγαθού». Αφήνει μια ελπίδα…

Κρητικοί άρτοι για αρτοπλασία (αρτοκλασία)

Οι κρητικοί φούρνοι είναι εξοικειωμένοι με το έθιμο και φτιάχνουν θαυμάσιους άρτους. Μόνο που πρέπει να τους παραγγείλεις 1-2 μέρες πριν. Δεν τους έχουν την ώρα που θα το θυμηθείς. Εγώ φέτος ξεχάστηκα. Με το να πέφτει Δευτέρα η γιορτή, έπρεπε η παραγγελία να γίνει το αργότερο την Παρασκευή. Κι εγώ το θυμήθηκα το μεσημέρι του Σαββάτου. Έτσι το μόνο που μπορούσα να κάνω, ήταν να πάρω αλεύρι και μαγιά από το φούρνο της γειτονιάς μου και να τους φτιάξω στο σπίτι. Δεν ήταν η πρώτη φορά.

Μου έχει ξανασυμβεί , και έχω ξαναφτιάξει με αρκετή επιτυχία. Τύπωση έχω, τα ζυμάρια είναι η αγαπημένη μου ασχολία , και ο καιρός ήταν ζεστός και δεν  με ταλαιπώρησαν τα ανεβάσματα της ζύμης.Έτσι ακόμη από το πρωίτης Κυριακής, η αρτοπλασία μου ήταν έτοιμη για το σπερνό του Αϊ Γιαννιού.

Κρητικοί άρτοι για αρτοπλασία (αρτοκλασία)
Ας δούμε λοιπόν πώς φτιάχνουμε τους κρητικούς άρτους:

Παρατηρήσεις

1)Επειδή ο καιρός είναι καλός ακόμη, και επειδή χρησιμοποίησα μαγιά η οποία ήταν και φρέσκια και μάλλον πολύ καλής ποιότητας (από το φούρνο) η διαδικασία άρχισε στις  5 το απόγευμα του Σαββάτου, η μαγιά είχε ανεβεί στις 7, οπότε ζύμωσα τη ζύμη και την άφησα να ανεβεί. Στις 11 το βράδυ είχε διπλασιαστεί και έφτιαξα τους άρτους. Στις 5.30 το πρωί της Κυριακής, εγώ φούρνιζα…Η διαδικασία με το προζύμι παίρνει περισσότερο χρόνο.

2)Η τύπωση υπάρχει σε καταστήματα που πουλούν εκκλησιαστικά είδη, ή σε μοναστήρια.Κατασκευάζονται στο Άγιον Όρος  απ’ ότι μου έχουν πει. Η δική μου αγοράστηκε από την Τήνο αλλά δεν γνωρίζω πού κατασκευάστηκε.

3)Το αλεύρι για αρτοπλασία το παίρνω συνήθως από το φούρνο. Ο φουρνάρης μου μου είπε ότι είναι άσπρο δυνατό αυτό που μου δίνει. Έβαλα 3 κιλά άσπρο δυνατό και γύρω στα 600 γραμμάρια σταρένιο.

4)Εκτός από μαστίχα μπορούμε να βάλουμε και βανίλιες ή μαχλέπι στους άρτους. Στην Κρήτη δεν συνηθίζουμε το γλυκάνισο αν και πηγαίνει αν κρίνω από άρτους που έχω δοκιμάσει σε άλλα μέρη.

5)Ο δοξαστικός άρτος είναι πολύ νόστιμο νηστίσιμο ψωμί. Αν μειώσουμε τη δόση (στο μισό ή και στο ένα τρίτο,) μπορούμε να φτιάξουμε νόστιμο νηστίσιμο ανεβατό ψωμάκι.

6)Επισημαίνω ότι η τελετή της ευλογίας και της κοπής των άρτων στην εκκλησία λέγεται αρτοκλασία. Χρησιμοποίησα τον όρο αρτοπλασία γιατί έτσι συνηθίζουμε να λέμε στην καθομιλουμένη τη διαδικασία παρασκευής των άρτων και το τάσιμο. Τουλάχιστον στην Κρήτη…

Καλά να είστε, καλά να περνάτε!

Βρείτε μας: 

Facebook

Instagram

Youtube

Pinterest

 

Βαγγελιώ Κασσαπάκη

Η Βαγγελιώ, δημιουργός, υπεύθυνη για το βασικό περιεχόμενο και "ψυχή" του site, είναι μαθηματικός, πτυχιούχος της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Ε.Α.Π. (Σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό) με σεμινάρια και επιμορφώσεις στην "Κρητική Διατροφή" και καταρτισμένη στο πρόγραμμα "Γαστρονομικός Τουρισμός και Διεθνής Γαστρονομία" του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου. Μαγείρισσα με μεράκι και περιέργεια για τα παλιά και τα καινούρια εδέσματα, τα παλιά και τα καινούρια προϊόντα και υλικά που παράγει η Κρήτη αλλά και όλος ο κόσμος. Κυρίως και πάνω από όλα όπως λέει η ίδια, μητέρα και γιαγιά υπέροχων παιδιών και εγγονιών που ευτυχώς έχουν μάθει να εκτιμούν την καλή κουζίνα και τις σωστές πρώτες ύλες!

Σχετικές συνταγές

Διάφορες συνταγές

Μετάβαση στο περιεχόμενο